Η κατάσταση στην Ελλάδα αλλάζει μέρα με τη μέρα, ενώ τείνει να λάβει επαναστατικές διαστάσεις. Την Τρίτη 120.000-150.000 άνθρωποι πλημμύρισαν την Πλατεία Συντάγματος και άλλες κεντρικές πλατείες σε όλες τις μεγάλες πόλεις της χώρας. Οι μάζες διαμαρτύρονται ενάντια στις πολιτικές λιτότητας της κυβέρνησης και στη βίαιη επίθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά του συνόλου του ελληνικού λαού.
Αξιωματούχοι από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα βρίσκονται στην Αθήνα, για να ελέγξουν τη δημοσιονομική πρόοδο της Ελλάδας. Αναμένεται να εγκρίνουν τη δόση ενός δανείου ύψους 1,2 δις ευρώ –της 5ης δόσης του εφαρμοζόμενου σχεδίου διάσωσης– ενώ ενδέχεται να χρειαστούν ακόμη περισσότερα χρήματα για να αποφευχθεί μια πιθανή χρεωκοπία. Σε αντάλλαγμα, η ΕΕ απαιτεί την επιβολή αυστηρότερης λιτότητας και την εισαγωγή μεταρρυθμίσεων, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται αθρόες ιδιωτικοποιήσεις. Αυτό ισοδυναμεί με τη συστηματική λεηλασία της Ελλάδας από τους ξένους καπιταλιστές.
Τα 110 δις ευρώ του σχεδίου διάσωσης που συνέταξαν ΕΕ και ΔΝΤ συνοδεύονται από μια σειρά δυσβάσταχτα οικονομικά μέτρα. Τώρα καλείται να πληρώσει το λογαριασμό ο ελληνικός λαός. Σύμφωνα με τους όρους της σύμβασης, η Ελλάδα θα έπρεπε να στραφεί στις χρηματαγορές για να δανειστεί 24 δις ευρώ μέσα στο 2012. Ωστόσο, καθώς το ελληνικό κράτος δεν έχει δαμάσει το δημοσιονομικό έλλειμμα, οι πιθανότητες να μπορέσει να δανειστεί από τις αγορές είναι μηδαμινές.
Η Ελλάδα προβλέπεται να λάβει 12 δις ευρώ στις 29 Ιουνίου, εκ των οποίων τα 3,3 δις θα προέλθουν από το ΔΝΤ. Αυτή είναι η πέμπτη δόση του δανειακού πακέτου από την ΕΕ και το ΔΝΤ, αλλά δεν έχει λάβει ακόμη την τελική έγκριση. Ο Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου, προειδοποιεί ότι σύμφωνα με τους ισχύοντες κανόνες το ΔΝΤ δικαιούται να διακόψει την εκταμίευση των χρημάτων, αν η Ελλάδα δεν εγγυηθεί τη φερεγγυότητά της για το επόμενο έτος. Το ΔΝΤ υποθέτει ότι σε περίπτωση που αποφασίσει να δράσει με αυτό τον τρόπο, τότε η ΕΕ θα παρέμβει και θα καλύψει τη δόση του δανείου. Αλλά αυτή είναι απλώς μια υπόθεση. Στο εσωτερικό χωρών όπως η Γερμανία, η Φινλανδία και η Ολλανδία, οι αντιδράσεις αυξάνονται και δεν είναι διόλου βέβαιο ότι θα επιτρέψουν μια τέτοια λύση.
Ένας εκπρόσωπος του Γιούνκερ δήλωσε αργότερα ότι αν οι επιθεωρητές της ΕΕ και του ΔΝΤ που βρίσκονται στην Αθήνα πειστούν από τα νέα μέτρα λιτότητας, δεν θα υπάρξει κανένα πρόβλημα με την επόμενη δόση του δανείου. Ως εκ τούτου ασκούνται ασφυκτικές πιέσεις στην Ελλάδα για να πραγματοποιήσει περαιτέρω περικοπές και ιδιωτικοποιήσεις. Ένας εκπρόσωπος του ΔΝΤ επιβεβαίωσε ότι το Ταμείο θα είναι σε θέση να δανείσει περισσότερα χρήματα στην Ελλάδα, μόνο εάν καλυφθεί το χρηματοδοτικό έλλειμμα για το επόμενο έτος. «Εμείς ποτέ δεν δανείζουμε, αν δεν έχουμε τη διασφάλιση ότι δεν θα υπάρξει έλλειμμα χρηματοδότησης», δήλωσε η κ. Καρολάιν Άτκινσον σε ενημέρωση στην Ουάσιγκτον. «Με αυτόν τον τρόπο διατηρούμε την ασφάλεια των χρημάτων των μελών μας», πρόσθεσε.
Ο Έλληνας πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου βρίσκεται ως εκ τούτου μεταξύ σφύρας και άκμονος. Το ελληνικό υπουργικό συμβούλιο συνεδρίασε τη Δευτέρα για να συζητήσει το διπλασιασμό των περικοπών του προϋπολογισμού του τρέχοντος έτους στα 6 δις ευρώ, συμπεριλαμβανομένων των περικοπών στους μισθούς του δημοσίου τομέα, της μείωσης του αριθμού των δημοσίων υπαλλήλων, καθώς και της αύξησης του ΦΠΑ. Η κυβέρνηση έχει προσεγγίσει τους ηγέτες της αντιπολίτευσης με στόχο την είσοδό τους σε ένα τετραετές διακομματικό πρόγραμμα λιτότητας, όπως ζητήθηκε από τις Βρυξέλλες. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης όμως δεν επιθυμούν να φέρουν την ευθύνη για την επιβολή νέων περιοριστικών μέτρων.
Ο ηγέτης της Δεξιάς Σαμαράς αρνήθηκε να υποστηρίξει το σχέδιο, ενώ η αντίδραση της Αριστεράς υπήρξε ακόμα πιο έντονη: «Δεν ήρθα για να συζητήσω τη λεηλασία της ελληνικής κοινωνίας με τον κ. Παπανδρέου», δήλωσε ο Αλέξης Τσίπρας, αρχηγός του αριστερού συνασπισμού ΣΥΡΙΖΑ. «Ήρθα για να του πω ότι δεν πρέπει να προχωρήσει σε αυτό το έγκλημα κατά του ελληνικού λαού».
Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ θα αναγκαστεί να κάνει τη βρόμικη δουλειά από μόνη της. Την περασμένη Πέμπτη εγκαινίασε ένα πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων. Θα αρχίσει να εκποιεί άμεσα μέρος ή το όλον κρατικών επιχειρήσεων με σκοπό την αύξηση των εσόδων, πράγμα που θα της επιτρέψει να μειώσει τα τεράστια χρέη της. Σε αυτό το πρόγραμμα περιλαμβάνονται μετοχές του ΟΤΕ, το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο και ο Οργανισμός Λιμένος Πειραιώς και Θεσσαλονίκης. Όμως, ο πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου Ζαν Κλοντ Γιούνκερ δεν δείχνει εντυπωσιασμένος. Διαμηνύει ότι το σχέδιο ιδιωτικοποίησης πρέπει να είναι «πιο τολμηρό».
Σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Aachener Zeitung, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Ζαν Κλοντ Τρισέ έστειλε το ίδιο μήνυμα: «Η Ελλάδα πρέπει να εφαρμόσει το πρόγραμμα κατά γράμμα. Αυτό είναι απαραίτητο για να διορθωθούν τα λάθη του παρελθόντος», δήλωσε. Μια τέτοια αλαζονεία έχει προκαλέσει μανιώδεις αντιδράσεις στην Ελλάδα, που βρήκαν την έκφραση τους στους δρόμους.
Μαζικές διαδηλώσεις
Το περασμένο Σαββατοκύριακο ο λαός της Ελλάδας έδωσε την απάντησή του σε αυτό τον εκβιασμό. Ήταν η μεγαλύτερη διαδήλωση από την έναρξη του κινήματος και η μεγαλύτερη από την αρχή της ελληνοευρωπαϊκής κρίσης χρέους, με 150.000-200.000 άτομα στην Αθήνα και σε πολλές άλλες μεγάλες ελληνικές πόλεις. Την Κυριακή στην Αθήνα δεκάδες χιλιάδες Έλληνες εξέφρασαν την οργή τους ενάντια στην πολιτική τάξη της χώρας, διοργανώνοντας την ογκωδέστερη διαδήλωση της εβδομάδας, ενόσω η κυβέρνηση επιδιώκει τη συναίνεση προκειμένου να επιβάλει νέα μέτρα λιτότητας.
Η διάθεση απογοήτευσης και απόγνωσης αρχίζει να μετατρέπεται σε ένα νέο και θαρραλέο φρόνημα, έτοιμο να αμφισβητήσει το καθεστώς. Χιλιάδες ελληνικού λαού –μικροί και μεγάλοι, μόνοι τους ή με τις οικογένειές τους, εργαζόμενοι και άνεργοι– κατέκλυσαν την Πλατεία Συντάγματος σε ένα κύμα διαμαρτυρίας. Οι Έλληνες είναι αγανακτισμένοι. Αγανακτισμένοι με τους πολιτικούς, που ποτέ δεν τιμωρούνται για διαφθορά, με τους τραπεζίτες, που προκάλεσαν την κρίση και ανταμείβονται με δισεκατομμύρια από τα δημόσια ταμεία, με τους απρόσωπους Ευρωπαίους γραφειοκράτες, που από τα γραφεία τους στις Βρυξέλλες λαμβάνουν αποφάσεις με τις οποίες επιβάλλουν στους λαούς σχέδια λιτότητας. Με λίγα λόγια, είναι αγανακτισμένοι με το οικονομικό και πολιτικό σύστημα συνολικά.
Οι διαδηλώσεις στην Πλατεία Συντάγματος ακολούθησαν το παράδειγμα των αντίστοιχων διαδηλώσεων στην Ισπανία. Το βράδυ της Κυριακής οι Έλληνες διαδηλωτές ενώθηκαν με μια ομάδα Ισπανών, που είχαν έρθει για να δείξουν την αλληλεγγύη τους, ανοίγοντας πανό στα ισπανικά. «Λέμε ανοιχτά ότι εμπνευστήκαμε από τους διαδηλωτές στην Ισπανία», δήλωσε ο Σίμος Αδαμόπουλος, ένας από τους διοργανωτές, προσθέτοντας ότι «το σύνθημά μας είναι “ο μόνος αγώνας που χάνεται είναι αυτός που δεν δόθηκε ποτέ”. Θα παραμείνουμε εδώ, όπως και σε άλλες πλατείες σε όλη τη χώρα, για όσο χρειαστεί».
Τα ειρηνικά πλήθη αποτελούσαν απλοί άνθρωποι· κάποιοι μάλιστα είχαν φέρει μαζί και τα παιδιά τους.
Το μαζικό αυτό κίνημα συγκροτούν ευρύτατα στρώματα του πληθυσμού: εργαζόμενοι και νέοι, άνεργοι και μέλη της μεσαίας τάξης, ακτιβιστές και άνθρωποι πολιτικά ανοργάνωτοι και άπειροι. Πρόκειται κυρίως για άτομα εκτός του εργατικού κινήματος, χωρίς καμιά εμπειρία από τους ταξικούς αγώνες. Ο πυρήνας του κινήματος απαρτίζεται από τους ανέργους, πολλοί από τους οποίους είναι νέοι με ακαδημαϊκά προσόντα, αλλά δεν μπορούν να βρουν δουλειά.
Μερικοί από αυτούς έφεραν στα χέρια τους την ελληνική σημαία. Αυτό έχει ερμηνευτεί από ορισμένους «αριστερούς» κύκλους ως σημάδι αντιδραστικού εθνικισμού. Το γεγονός ότι κάποια αντιδραστικά στοιχεία έχουν εμφιλοχωρήσει στο κίνημα διαμαρτυρίας δεν εκπλήσσει, δεδομένων των διαστάσεων που αυτό έχει. Ωστόσο, θα ήταν εντελώς λανθασμένο να συμπεράνουμε ότι το να κρατά κάποιος μια ελληνική σημαία συνιστά από μόνο του συνώνυμο της αντίδρασης. Το απωθητικό θέαμα των ληστών στις Βρυξέλλες που κρατούν το σύνολο του ελληνικού λαού σε ομηρία, που σφετερίζονται το δημοκρατικό του δικαίωμα να αποφασίζει ο ίδιος για τη μοίρα του, αποτελεί μια ξεκάθαρη προσβολή απέναντι σε ένα περήφανο λαό, που εκφράζει την αγανάκτησή του με την επίδειξη της εθνικής του σημαίας. Πέρα όμως από το μίσος έναντι των Βρυξελλών, το κίνημα αυτό είναι πάνω απ’ όλα μια διαμαρτυρία κατά των τραπεζιτών, των πλουσίων και των παρασίτων όλων των εθνών – συμπεριλαμβανομένων και των Ελλήνων.
Το τεράστιο πλήθος συγκεντρώθηκε στην Πλατεία Συντάγματος μπροστά από τη Βουλή των Ελλήνων γιουχαΐζοντας, σφυρίζοντας και φωνάζοντας «Κλέφτες! Κλέφτες!», καθώς στρέφονταν προς το κοινοβούλιο. «Αρκετά αντέξαμε. Οι πολιτικοί μάς κοροϊδεύουν. Εάν τα πράγματα παραμείνουν ως έχουν, το μέλλον μας θα είναι ζοφερό», δήλωσε στο Reuters ένας 22χρονος φοιτητής με το όνομα Νίκος. «Θέλουμε τη ζωή μας, θέλουμε την ευτυχία μας, θέλουμε την αξιοπρέπειά μας. Έξω οι κλέφτες και το ΔΝΤ», έγραφε ένα πανό. Αυτές οι απόψεις είναι αντιπροσωπευτικές της ραγδαίας μεταστροφής που συντελείται στην ψυχολογία των μαζών στην Ελλάδα.
Παρόλα αυτά οι αυθόρμητες διαμαρτυρίες έχουν τα όριά τους. Είναι προφανές ότι μια κατάληψη της Πλατείας Συντάγματος δε θα λύσει τίποτα από μόνη της. Στην Ισπανία οι διαδηλώσεις στις δημόσιες πλατείες προκάλεσαν αντίκτυπο, αλλά ήδη βρίσκονται σε υποχώρηση. Φυσικά, αν δεν υπάρξει μια άλλη προοπτική, τέτοιες τακτικές δεν θα αποφέρουν κανένα αποτέλεσμα, μολονότι παρόμοιες αυθόρμητες διαμαρτυρίες θα συνεχίσουν να εκδηλώνονται. Ο Economist σημειώνει:
Με το τέλος των τοπικών εκλογών, οι διαμαρτυρίες πιθανότατα θα εξασθενήσουν προσωρινά. Αλλά ο κ. Ραχόι (ηγέτης του Συντηρητικού Κόμματος της Ισπανίας) δεν πρέπει να έχει αυταπάτες. Αν δεν προτείνει ριζικές λύσεις για τη βελτίωση της θέσης των νέων της Ισπανίας, το κίνημα θα επανακάμψει.
Το αναπόφευκτο της στάσης πληρωμών
Η ΕΕ παρουσίασε την πρότασή της για μια «ήπια» αναδιάρθρωση, αλλά υπό την προϋπόθεση ότι η κυβέρνηση θα εκπληρώσει ορισμένους απαιτητικούς στόχους. Μια τέτοια αναδιάρθρωση ισοδυναμεί με επιμήκυνση αποπληρωμής του χρέους και μείωση των επιτοκίων, όροι που θα συμφωνηθούν με τους δανειστές της χώρας. Αυτό όμως θα εξαρτηθεί από την υλοποίηση ενός προγράμματος δραστικών περικοπών, καθώς και την εκποίηση των περιουσιακών στοιχείων της χώρας μέσω ιδιωτικοποιήσεων.
Ο Γιούνκερ τονίζει ότι οποιαδήποτε αναδιάρθρωση –και τα οποιαδήποτε επιπρόσθετα δάνεια διάσωσης– θα συζητηθούν μόνο εάν η Ελλάδα επιταχύνει τη διαδικασία των ιδιωτικοποιήσεων και εφαρμόσει τα επώδυνα μέτρα λιτότητας. Τίποτα απ’ όλα αυτά δεν πρόκειται να επιτύχει. Η Ελλάδα δεν θα είναι ποτέ σε θέση να εξοφλήσει τα χρέη της. Στο τέλος θα εξαναγκαστεί σε στάση πληρωμών. Εν τω μεταξύ, το κόστος δανεισμού της Ελλάδας στις αγορές ομολόγων συνεχίζει να αυξάνεται σταθερά, παράλληλα με τις εκτιμήσεις για μια οριστική στάση πληρωμών.
Τη Δευτέρα τα spread των δεκαετών ομολόγων της χώρας αυξήθηκαν άλλη μιάμιση ποσοστιαία μονάδα στο 16,8% έναντι 15,3% πριν από μία εβδομάδα. Το βάρος του χρέους είναι δυσβάσταχτο. Οι Έλληνες αντιμετωπίζουν ληξιπρόθεσμες οφειλές που φτάνουν τα 60 δις ευρώ για το 2012 και το 2013. Όλα συντείνουν στο αναπόφευκτο της στάσης πληρωμών. Το μόνο ερώτημα είναι το πότε θα συμβεί.
Η ΕΕ, φοβούμενη τις συνέπειες μιας αδυναμίας πληρωμών εκ μέρους της Ελλάδας, ενδέχεται να προτείνει ένα νέο πακέτο, που θα μεταθέσει την ημέρα της τελικής κρίσης. Όμως, αυτή η επιλογή θα συναντήσει ισχυρές αντιδράσεις από την πλευρά των βορειοευρωπαϊκών κρατών. Σε κάθε περίπτωση απλώς θα αναβάλει προσωρινά το αναπόφευκτο. Η τελική απόφαση δεν θα ληφθεί ούτε στην Αθήνα ούτε στις Βρυξέλλες, αλλά στις διεθνείς χρηματαγορές.
Μια ελληνική χρεωκοπία θα προκαλούσε τεράστια προβλήματα στις τράπεζες της Ευρώπης, οι οποίες θα έπρεπε τότε να δεχθούν την απώλεια δισεκατομμυρίων από τους ισολογισμούς τους. Η ΕΚΤ έχει προειδοποιήσει ότι μια αναδιάρθρωση του χρέους, οσοδήποτε ήπια, είναι πιθανό να προκαλέσει κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος στην Ελλάδα, καθώς και οικονομικό πανικό γύρω από τις υπερχρεωμένες χώρες της περιφέρειας της Ευρώπης. Σε δήλωση που εξέδωσε ο οίκος αξιολόγησης Moody’s ανέφερε τα εξής:
Είναι προφανές ότι όσο περισσότερο διαρκεί η παρούσα κατάσταση αβεβαιότητας που αντιμετωπίζει η Ελλάδα, τόσο μεγαλύτερος είναι ο πειρασμός από την πλευρά της ελληνικής κυβέρνησης αλλά και των Αρχών της ευρωζώνης να αποπειραθούν να προχωρήσουν σε μια μορφή αναδιάρθρωσης του χρέους – με άλλα λόγια, να επιτρέψουν στην Ελλάδα να κηρύξει στάση πληρωμών.
Η Moody’s πιστεύει ότι μια στάση πληρωμών είναι πιθανό να έχει δυσμενείς επιπτώσεις στην αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας της Ελλάδας –ενδεχομένως και άλλων αδύναμων ευρωπαϊκών κρατών– όπως και των ελληνικών τραπεζών, ανεξάρτητα από τις προσπάθειες που καταβάλλονται για την επίτευξη μιας «ομαλής» έκβασης.
Ο πλήρης αντίκτυπος στις ευρωπαϊκές κεφαλαιαγορές θα ήταν δύσκολο να προβλεφθεί και ακόμα πιο δύσκολο να ελεγχθεί. Μια τέτοια εξέλιξη θα έχει συνέπειες για την πιστοληπτική ικανότητα –και συνεπώς την αξιολόγηση– των δανειοληπτών σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Είναι πιθανό στην παρούσα φάση η Ελλάδα να υποχρεωθεί να εγκαταλείψει την ευρωζώνη. Αυτό με τη σειρά του θα προκαλούσε μια κρίση του ίδιου του ευρώ. Η Moody’s έχει προειδοποιήσει ότι μια στάση πληρωμών εκ μέρους της Ελλάδας θα πλήξει την πιστοληπτική ικανότητα των άλλων περιφερειακών χωρών της ευρωζώνης. Ήδη και άλλες χώρες παρατηρούν αύξηση στο επιτόκιο δανεισμού τους, καθώς οι αγορές εξακολουθούν να ανησυχούν ότι μια ελληνική χρεωκοπία θα μπορούσε να προκαλέσει μια πανευρωπαϊκή κατάρρευση.
Η έξοδος από τη ζώνη του ευρώ δεν θα λύσει τα προβλήματα της Ελλάδας, αντιθέτως θα τα επιδεινώσει. Η επαναφορά στη δραχμή δε θα προσφέρει τίποτε. Δεδομένου ότι ο μοναδικός σκοπός μιας τέτοιας κίνησης θα ήταν η υποτίμηση της δραχμής ώστε να αποκτήσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα οι ελληνικές εξαγωγές, οι διεθνείς χρηματαγορές δεν θα βιάζονταν να επενδύσουν στο νέο νόμισμα. Θα υπήρχε μια απότομη καθοδική πορεία, με εκτίναξη του πληθωρισμού, κατάρρευση των επενδύσεων και μια διογκούμενη ανεργία. Επαναστατικές δυνατότητες θα έβρισκαν πρόσφορο έδαφος να αναπτυχθούν.
Αυτά που βλέπουμε σήμερα στην Ελλάδα θυμίζουν όσα είδαμε στην Τυνησία και την Αίγυπτο πριν από μερικούς μήνες. Οι απόψεις των διαδηλωτών στην Πλατεία Συντάγματος είναι ακόμα συγκεχυμένες: το κίνημα δεν έχει ξεπεράσει τα πρώτα στάδια της διαμόρφωσής του. Οι προθέσεις τους όμως είναι αρκούντως σαφείς, σταθερές και αμετακίνητες. Ίσως δεν ξέρουν ακριβώς τι θέλουν, αλλά ξέρουν πολύ καλά τι δεν θέλουν. Και αυτό είναι ένα εξαιρετικό σημείο εκκίνησης. Ο Αδαμόπουλος προσθέτει: «Επιπλέον είμαστε ειλικρινά αηδιασμένοι με το σύστημα, με το πολιτικό κατεστημένο, με όλους αυτούς τους απατεώνες και τους κλέφτες. Όσο εμείς γινόμαστε φτωχότεροι εκείνοι γίνονται πλουσιότεροι κι αυτός είναι ένας ακόμη λόγος που μας κάνει ν’ αγανακτούμε».
Γενική πολιτική απεργία
Οι διαδηλώσεις στο Σύνταγμα και στις πλατείες άλλων πόλεων είναι η έκφραση της γενικευμένης δυσαρέσκειας προς τα υπάρχοντα πολιτικά κόμματα – συμπεραλαμβανομένων των κομμάτων της Αριστεράς και των συνδικάτων. Ακριβώς το ίδιο φαινόμενο είδαμε να εκδηλώνεται στην Ισπανία. Εντούτοις, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι οι διαδηλωτές είναι απολίτικοι ή αναρχικοί. Η διάθεση απόρριψης των κομμάτων και των συνδικάτων εκφράζει μια πρωτοφανή δυσαρέσκεια απέναντι στους απόμακρους και υπεροπτικούς γραφειοκρατικούς μηχανισμούς, που εδώ και πολύ καιρό έχουν πάψει να αντιπροσωπεύουν τις ιδέες και τις προσδοκίες των μαζών.
Οι ηγέτες των συνδικάτων έχουν εκδηλώσει την αντίθεσή τους για το πρόγραμμα λιτότητας της κυβέρνησης με μια σειρά μονοήμερων γενικών απεργιών. Μια μονοήμερη γενική απεργία όμως είναι απλώς μια διαδήλωση, μια επίδειξη ισχύος. Βγάζει τις μάζες στους δρόμους και τους κάνει να συνειδητοποιήσουν τη συλλογική τους δύναμη. Αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό, αλλά δεν αρκεί από μόνο του.
Υπό ορισμένες προϋποθέσεις μια γενική απεργία μπορεί να ασκήσει πίεση σε μια κυβέρνηση ώστε να αλλάξει κατεύθυνση. Είναι τέτοιο το βάθος της κρίσης του ελληνικού καπιταλισμού, που κινητοποιήσεις αυτού του είδους έχουν ελάχιστα ή και καθόλου αποτελέσματα. Η κυβέρνηση μπορεί να αντέξει μέχρι να εξασθενήσουν και έπειτα να συνεχίσει με την προώθηση των σχεδίων της. Το χειρότερο βέβαια είναι ότι η συνδικαλιστική γραφειοκρατία έχει τη δυνατότητα να μεταχειριστεί αυτές τις κινητοποιήσεις σαν βαλβίδα ασφαλείας, ώσπου να εκτονωθεί η αγανάκτηση και στη συνέχεια να έλθει σε συμφωνία με την κυβέρνηση.
Το κάλεσμα μονοήμερων γενικών απεργιών υπόκειται στο νόμο της φθίνουσας απόδοσης. Οι επαναλαμβανόμενες μονοήμερες απεργίες και διαδηλώσεις που δεν αποσπούν τίποτε, μπορεί να κάμψουν το ηθικό των εργαζομένων οδηγώντας σε ένα κλίμα απάθειας: Κάναμε ό,τι μπορούσαμε για να πιέσουμε την κυβέρνηση ν’ αλλάξει πολιτική, αλλά ήταν ανώφελο. Οι εργαζόμενοι θα αρχίσουν να βλέπουν τις γενικές απεργίες σαν χάσιμο χρόνου και θα σταματήσουν να ανταποκρίνονται στο κάλεσμα. Η κυβέρνηση και τα αφεντικά της θα περάσουν τότε στην αντεπίθεση.
Στην περίπτωση της Ελλάδας το αίτημα για μια γενική πολιτική απεργία διαρκείας είναι απόλυτα εύστοχο. Η κατάσταση απαιτεί πολύ περισσότερα από γενικές απεργίες της μιας ημέρας. Οι εργάτες στην Ελλάδα έχουν συμμετάσχει σε πολλές τέτοιες απεργίες, αλλά στις δεδομένες συνθήκες κινητοποιήσεις αυτού του τύπου δεν μπορούν να έχουν ικανοποιητικά αποτελέσματα.
Η λαϊκή συνέλευση των 2.000-3.000 στην Πλατεία Συντάγματος ενέκρινε την έκκληση για μια γενική πολιτική απεργία. Στις δεδομένες συνθήκες αυτό μπορεί να σημαίνει μια γενική απεργία διαρκείας. Ακολουθεί το κείμενο που ενέκρινε η συνέλευση:
Ψήφισμα λαϊκής συνέλευσης Πλατείας Συντάγματος
Εδώ και πολύ καιρό παίρνονται αποφάσεις για εμάς χωρίς εμάς.
Είμαστε εργαζόμενοι, άνεργοι, συνταξιούχοι, νεολαίοι, που έχουμε έρθει στο Σύνταγμα για να παλέψουμε και να αγωνιστούμε για τις ζωές μας και το μέλλον μας.
Είμαστε εδώ γιατί γνωρίζουμε ότι οι λύσεις στα προβλήματά μας μπορούν να προέλθουν μόνο από εμάς.
Καλούμε όλους τους Αθηναίους, εργαζόμενους, ανέργους και νεολαία στο Σύνταγμα, και όλη την κοινωνία να γεμίσει τις πλατείες και να πάρει τη ζωή στα χέρια της.
Εκεί στις πλατείες θα συνδιαμορφώσουμε όλα μας τα αιτήματα και τις διεκδικήσεις μας.
Καλούμε όλους τους εργαζόμενους που θα απεργήσουν την επόμενη περίοδο να καταλήγουν και να παραμένουν στο Σύνταγμα.
Δεν θα φύγουμε από τις πλατείες, μέχρι να φύγουνε αυτοί που μας οδήγησαν εδώ: Κυβερνήσεις, Τρόικα, Τράπεζες, Μνημόνια και όλοι όσοι μας εκμεταλλεύονται. Τους διαμηνύουμε ότι το χρέος δεν είναι δικό μας.
ΑΜΕΣΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΩΡΑ!
ΙΣΟΤΗΤΑ - ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ – ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑ!
Ο μόνος αγώνας που χάνεται είναι αυτός που δεν δόθηκε ποτέ!
Επιτροπές αγώνα παντού!
Είναι απαραίτητο για το κίνημα διαμαρτυρίας να προχωρήσει σε ένα υψηλότερο επίπεδο. Το γεγονός ότι η λαϊκή συνέλευση ψήφισε υπέρ μιας γενικής πολιτικής απεργίας αντικατοπτρίζει τη γενικότερη ριζοσπαστικοποίηση του κινήματος. Δείχνει ότι οι εργαζόμενοι και η νεολαία αντλούν διδάγματα από τις εμπειρίες τους, σκέφτονται, μαθαίνουν, ενώ η συνείδησή τους ωριμάζει αλματωδώς. Ο λαός συνειδητοποίησε ότι η κρίση είναι τόσο μεγάλη, ώστε είναι αναγκαίες πιο δραστικές μέθοδοι πάλης.
Οι Έλληνες μαρξιστές της Μαρξιστικής Φωνής απηύθυναν κάλεσμα για μια άμεση 48ωρη απεργία ως ένα βήμα προς μια γενική απεργία διαρκείας. Μια γενική απεργία διαρκείας όμως πρέπει να είναι καλά οργανωμένη. Δεν μπορεί να βασιστεί σε αυτοσχεδιασμούς ή να συγκληθεί μέσω του Facebook. Προκειμένου να προετοιμαστεί μια γενική απεργία, είναι απαραίτητο να πάμε στα εργοστάσια και στους χώρους εργασίας, να συγκαλέσουμε συνελεύσεις εργαζομένων που θα συζητήσουν τις απεργιακές κινητοποιήσεις και θα εκλέξουν επιτροπές, οι οποίες πρέπει να λογοδοτούν στη συνέλευση και να υπόκεινται ανά πάσα στιγμή σε ανάκληση.
Πρέπει να ασκηθεί πίεση στα συνδικάτα για να κινητοποιήσουν το σύνολο του δυναμικού του ελληνικού εργατικού κινήματος. Ο χρόνος για συζητήσεις έχει τελειώσει. Μόνο η μαζική κινητοποίηση σε όλη την Ελλάδα μπορεί να αλλάξει την κατάσταση! Οι εργαζόμενοι σε ορισμένους κλάδους που απειλούνται με ιδιωτικοποίηση έχουν ήδη πραγματοποιήσει απεργίες. Αυτό είναι απόλυτα σωστό, αλλά δεν είναι αρκετό. Το απεργιακό κίνημα πρέπει να γενικευτεί. Τα συνδικάτα πρέπει να καλέσουν σε 48ωρη γενική απεργία αμέσως! Εάν η κυβέρνηση αρνείται να υποχωρήσει, τα συνδικάτα να ορίσουν ημερομηνία για μια γενική απεργία διαρκείας!
Ωστόσο, πρέπει να είμαστε ξεκάθαροι. Ενώ μια μονοήμερη απεργία είναι μόνο μια διαδήλωση, μια απεργία διαρκείας θέτει το ζήτημα της εξουσίας. Τίθεται το ερώτημα: ποιος είναι ο κύριος της χώρας, αυτοί ή εμείς; Ποιος όμως είναι διατεθειμένος να αναλάβει την εξουσία;
Η ιδέα των λαϊκών συνελεύσεων εξαπλώνεται ως έκφραση της ανάγκης να λάβει το μαζικό κίνημα μια οργανωτική μορφή. Πολλές συνελεύσεις έχουν δημιουργηθεί σε λαϊκές γειτονιές της Αθήνας. Αυτός είναι ο τρόπος για να προχωρήσουμε! Η δημιουργία λαϊκών επιτροπών θα πρέπει να οδηγήσει σε ευρύτερες επιτροπές δράσης με βάση τους εργαζόμενους, τις γυναίκες, τη νεολαία, τους ανέργους και τους φοιτητές, τους μικροκαταστηματάρχες και τους αγρότες.
Ένα τέτοιο κίνημα από τα κάτω έχει τη δύναμη να ανατρέψει το κατεστημένο, αλλά με μία προϋπόθεση: ότι θα βρεθεί υπό την ηγεσία γνήσιων επαναστατικών στοιχείων. Εδώ, η σύγχυση του αυθόρμητου κινήματος μπορεί να παίξει αρνητικό ρόλο. Εκείνοι που πιστεύουν ότι είναι δυνατό να μεταρρυθμιστεί η υφιστάμενη κοινωνική τάξη θα προσπαθήσουν να περιορίσουν το πεδίο εφαρμογής των συνελεύσεων σε απλά ακροατήρια ρεφορμιστών, όπου καμιά ουσιαστική απόφαση δε θα μπορεί να παρθεί.
Για να αναπτυχθούν οι επιτροπές δράσης στο μέγιστο δυνατό βαθμό πρέπει να συνδεθούν κατ’ αρχάς σε τοπικό επίπεδο, στη συνέχεια σε περιφερειακό και τέλος σε εθνικό. Θα πρέπει να καταστεί σαφές ότι ο σκοπός των επιτροπών αυτών είναι η προετοιμασία για μαζική δράση, που θα κλιμακωθεί με μια πανελλαδική γενική απεργία. Ένα εθνικό συνέδριο αντιπροσώπων θα πρέπει να συγκληθεί το συντομότερο δυνατό για να προετοιμάσει την εθνική δράση. Ένα τέτοιο σώμα θα ήταν πολύ πιο αντιπροσωπευτικό από τη σημερινή ανάξια κυβέρνηση.
Ήδη μια μερίδα του κινήματος φτάνει σε σωστά πολιτικά συμπεράσματα. Προωθούν καίρια αιτήματα όπως «λιγότερες ώρες εργασίας για την καταπολέμηση της ανεργίας» –θα πρέπει να προσθέσουμε χωρίς μείωση των αποδοχών– και τη «δήμευση άδειων και απούλητων κατοικιών», για να δοθεί στέγη σε όσους έχουν ανάγκη. Πρόκειται για έξοχα αιτήματα που θα πρέπει να συγκεκριμενοποιηθούν και να γενικευτούν για να συμπεριλάβουν την απαλλοτρίωση των τραπεζών και των μεγάλων βιομηχανιών υπό εργατικό έλεγχο.
Ως άμεσο αίτημα για να συσπειρωθεί το κίνημα και να προσελκύσει τα ευρύτερα δυνατά στρώματα, πρέπει να προβάλουμε τη διαγραφή του εξωτερικού χρέους. Να μη δοθεί ούτε ένα ευρώ στους διεθνείς τοκογλύφους και τα παράσιτα! Αυτό με τη σειρά του οδηγεί λογικά στο αίτημα για την απαλλοτρίωση των ελληνικών τραπεζών και τη συγκέντρωση του συνόλου των πιστώσεων στα χέρια του κράτους.
Κανένα από τα υπάρχοντα προβλήματα στην Ελλάδα δεν μπορεί να επιλυθεί, όσο η δικτατορία των τραπεζιτών και των καπιταλιστών παραμένει άθικτη. Ο Αντώνης Παπαϊωάννου, ένας 20χρονος φοιτητής που σπουδάζει μηχανολογία στην Αθήνα, αναφέρει ότι τα μέτρα λιτότητας έχουν πλήξει και την εκπαίδευση. Το περασμένο έτος οι περικοπές δαπανών είχαν ως αποτέλεσμα διακοπές ρεύματος στη σχολή του, απεργίες από απλήρωτους καθηγητές, ακόμη και ελλείψεις χαρτιού προς εκτύπωση για τους υπολογιστές των φοιτητών.
«Είμαι αγανακτισμένος γιατί το μόνο που βλέπω από την κυβέρνηση και την τρόικα είναι ότι προσπαθούν να ξεζουμίσουν τον ελληνικό λαό, χωρίς να δίνουν δεκάρα για την εκπαίδευση», είπε. «Η ελληνική κυβέρνηση εκπροσωπεί το μεγάλο κεφάλαιο, όχι τον ελληνικό λαό».
Αυτή είναι η πεμπτουσία του προβλήματος. Ο μόνος τρόπος για την υπέρβαση της κρίσης είναι η επαναστατική ανατροπή του μεγάλου κεφαλαίου στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο. Οι διαμαρτυρίες σε Ισπανία και Ελλάδα δείχνουν ότι ένα ισχυρό κίνημα αναπτύσσεται σε πολλές χώρες. Μόλις το κίνημα αυτό οπλιστεί με το απαραίτητο πρόγραμμα και τις σωστές προοπτικές, τίποτα δε θα μπορεί να το σταματήσει.
Λονδίνο, 31 Μαΐου 2011
Translation: Μαρξιστική Φωνή (Greece)