Η Αραβική Επανάσταση αποτελεί πηγή έμπνευσης για τους εργάτες και τη νεολαία όπου γης! Έχει ταρακουνήσει συθέμελα κάθε χώρα της Μέσης Ανατολής και οι δονήσεις της έχουν γίνει αισθητές σε ολόκληρο τον κόσμο. Τα δραματικά γεγονότα στη Βόρεια Αφρική και την Αίγυπτο, δεν είναι μεμονωμένα επεισόδια πέρα από τη γενική πορεία της επανάστασης, όπως αυτή εκτυλίσσεται σε παγκόσμια κλίμακα, τουναντίον συνιστούν σημείο καμπής στην ανθρώπινη ιστορία.
Αυτό που βλέπουμε να ξανοίγεται μπροστά μας είναι, το δίχως άλλο, το πρώιμο στάδιο της σοσιαλιστικής επανάστασης. Η ίδια γενική διαδικασία θα ξετυλιχτεί, παρά τους διαφορετικούς ρυθμούς, σε όλη την υφήλιο. Θα υπάρξουν αναμφίβολα υφέσεις αλλά και εξάρσεις, ήττες όπως και νίκες, απογοητεύσεις αλλά και επιτυχίες, γι' αυτό πρέπει να προετοιμαστούμε κατάλληλα. Η γενική όμως κατεύθυνση δείχνει προς μια συνεχή άνοδο της ταξικής πάλης σε παγκόσμιο επίπεδο.
Το υπέροχο κίνημα των μαζών στην Τυνησία και την Αίγυπτο είναι μόνο η αρχή. Επαναστατικές εξελίξεις βρίσκονται παντού στην ημερήσια διάταξη και καμιά χώρα δεν μπορεί να θεωρήσει τον εαυτό της απρόσβλητο από αυτές. Οι επαναστάσεις στον αραβικό κόσμο είναι μια εκδήλωση της κρίσης του παγκόσμιου καπιταλισμού. Τα γεγονότα στην Τυνησία και την Αίγυπτο καθρεφτίζουν το μέλλον των ανεπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών.
Τυνησία
Η Τυνησία ήταν φαινομενικά το πιο σταθερό αραβικό κράτος. Η οικονομία της βρισκόταν σε άνθιση και οι ξένοι επενδυτές αποκόμιζαν παχυλά κέρδη. Ο πρόεδρος Ζιν Αλ Αμπιντίν Μπεν Αλί κυβερνούσε με σιδερένια πυγμή. Όλα έβαιναν καλώς στον καλύτερο δυνατό από τους καπιταλιστικούς κόσμους.
Οι αστοί αναλυτές κοιτάζουν μόνο την επιφάνεια και δεν αντιλαμβάνονται τις διαδικασίες που υποβόσκουν στα βάθη της κοινωνίας. Έτσι αποδείχτηκαν τυφλοί απέναντι στις ταραχές που μέλλονταν να ξεσπάσουν στη Βόρεια Αφρική. Αρνούνταν και την παραμικρή πιθανότητα για μια επανάσταση στην Τυνησία. Τώρα όλοι οι στρατηγοί του κεφαλαίου, οικονομολόγοι, ακαδημαϊκοί και ειδήμονες παντός είδους αδυνατούν να κρύψουν την αμηχανία τους.
Η χώρα "εξερράγη" μετά την αυτοπυρπόληση του Μοχάμεντ Μπουαζίζι. Ο Χέγκελ έλεγε ότι η αναγκαιότητα εκφράζεται μέσα από το τυχαίο. Δεν ήταν η πρώτη φορά που στην Τυνησία ένας απελπισμένος άνεργος νέος κατέφευγε στην αυτοκτονία. Τούτη τη φορά όμως είχε απρόβλεπτες συνέπειες. Οι μάζες ξεχύθηκαν στους δρόμους και πυροδότησαν την επανάσταση.
Το καθεστώς αντέδρασε αρχικά επιχειρώντας να καταστείλει με τη βία την εξέγερση. Όταν αυτό δεν λειτούργησε, κατέφυγε σε παραχωρήσεις που το μόνο στο οποίο χρησίμευσαν ήταν να ρίξουν λάδι στη φωτιά. Η αστυνομική βαναυσότητα δεν κατάφερε να σταματήσει τις μάζες. Ο στρατός δεν χρησιμοποιήθηκε γιατί απλούστατα δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί. Η πρώτη αιματηρή συμπλοκή θα επέφερε τη διάσπαση στις τάξεις του.
Η εργατική τάξη της Τυνησίας απάντησε ξεκινώντας μια σειρά διαδοχικών τοπικών απεργιών, που κορυφώθηκαν σε μια πανεθνική γενική απεργία. Ήταν η στιγμή που ο Μπεν Αλί αποφάσισε να διαφύγει στη Σαουδική Αραβία. Τα πάντα άλλαξαν.
Με τη φυγή του Μπεν Αλί δημιουργήθηκε ένα κενό εξουσίας, το οποίο κλήθηκαν να καλύψουν οι επαναστατικές επιτροπές. Έτσι άρχισαν να καταλαμβάνουν την εξουσία πρώτα σε τοπικό και σε ορισμένες περιπτώσεις και σε επαρχιακό επίπεδο. Στη Ρεντεγιέφ, στη λεκάνη εξόρυξης φωσφόρου της Γκάφσα, δεν υπάρχει πλέον άλλη εξουσία πέρα από αυτή των συνδικάτων. Το αστυνομικό τμήμα πυρπολήθηκε, ο δικαστής εγκατέλειψε την έδρα του και το δημαρχείο καταλήφθηκε από το τοπικό συνδικάτο, που εγκατέστησε εκεί το αρχηγείο του. Στην κεντρική πλατεία γίνονται μαζικές συνελεύσεις σε τακτική βάση, με ομιλητές συνδικαλιστές ηγέτες. Συγκροτήθηκαν επίσης επιτροπές για τη διαχείριση των μεταφορών, της δημόσιας τάξης, των τοπικών υπηρεσιών κτλ.
Οι μάζες δεν επαναπαύτηκαν ούτε αποσύρθηκαν μετά την αρχική τους νίκη. Ξεχύθηκαν και πάλι στους δρόμους, για να αποτρέψουν κάθε πιθανή απόπειρα παλινόρθωσης του δικτατορικού καθεστώτος υπό άλλο όνομα. Όλα τα παλαιά κόμματα έχουν πλήρως δυσφημιστεί. Όταν ο Γκανούτσι επιχείρησε να εγκαταστήσει νέους επαρχιακούς κυβερνήτες, ο λαός αντέδρασε. Έτσι, κάτω από την πίεση εκατοντάδων χιλιάδων πολιτών υποχρεώθηκε να τους ανακαλέσει.
Στην Τυνησία η λάβα της επανάστασης δεν έχει ακόμη παγώσει. Οι εργάτες απαιτούν να δημευθεί η περιουσία της οικογένειας Μπεν Αλί. Από τη στιγμή που από μόνη της έλεγχε τους σημαντικότερους τομείς της οικονομίας της χώρας, το αίτημα συνιστά στην ουσία του μια άμεση αμφισβήτηση της καπιταλιστικής κυριαρχίας. Κατά συνέπεια, η απαλλοτρίωση της ιδιοκτησίας της κλίκας του Μπεν Αλί είναι σοσιαλιστική λύση.
Οι Τυνήσιοι εργάτες εκδίωξαν τα μισητά αφεντικά. Το αριστερό κίνημα της 14ης Ιανουαρίου απεύθυνε κάλεσμα για τη σύγκληση εθνικού συμβουλίου των επαναστατικών επιτροπών. Αυτό είναι ένα καίριο αίτημα, αλλά μέχρι στιγμής δεν έχει γίνει τίποτα το χειροπιαστό για την εφαρμογή του. Παρά την έλλειψη ηγεσίας, η επανάσταση συνεχίζει να κάνει γιγάντια βήματα ανατρέποντας τον Γκανούτσι και οδηγώντας το κίνημα σε νέες κατακτήσεις. Το σύνθημά μας πρέπει να είναι: Thawra hatta'l nasr! - Επανάσταση μέχρι την τελική νίκη!
Η Αιγυπτιακή Επανάσταση
Η Τυνησία εκκίνησε την Αραβική Επανάσταση, πρόκειται όμως για μια μικρή χώρα στις άκρες του Μαγκρέμπ. Η Αίγυπτος από την άλλη πλευρά είναι μια τεράστια χώρα 82 εκατομμυρίων και βρίσκεται στην καρδιά του αραβικού κόσμου. Το πολυάριθμο και μαχητικό της προλεταριάτο έχει επιδείξει το επαναστατικό του πνεύμα ουκ ολίγες φορές. Η Αιγυπτιακή Επανάσταση, στην οποία αναμφίβολα αντανακλάται η επιρροή της Τυνησίας, οφείλεται επιπρόσθετα και σε άλλους παράγοντες: την υψηλή ανεργία, το επιδεινούμενο βιοτικό επίπεδο και το μίσος απέναντι σε ένα διεφθαρμένο και καταπιεστικό καθεστώς.
Η Τυνησία έδρασε ως καταλύτης, που επιτάχυνε τη μετάδοση της επανάστασης σε όλο τον αραβικό κόσμο. Η Τυνησιακή Επανάσταση έδειξε τι ήταν δυνατό να επιτευχθεί. Θα ήταν όμως εντελώς λανθασμένο, όπως προαναφέρθηκε, να συμπεράνουμε ότι αυτή ήταν η μοναδική ή έστω η κύρια αιτία. Οι συνθήκες για μια επαναστατική έκρηξη είχαν ήδη ωριμάσει σε όλες αυτές τις χώρες. Το μόνο που χρειαζόταν για να ανατιναχθεί η πυριτιδαποθήκη ήταν μια σπίθα.
Το κίνημα στην Αίγυπτο έδειξε τον ασύγκριτο ηρωισμό των μαζών. Οι δυνάμεις ασφαλείας απέφυγαν να ανοίξουν πυρ σε βάρος της μεγάλης μάζας των διαδηλωτών στην πλατεία Ταχρίρ, από φόβο μήπως επαναληφθούν τα γεγονότα της Τυνησίας. Το καθεστώς πίστεψε πως θα αρκούσε -όπως και στο παρελθόν- να "ανοίξουν" μερικά κεφάλια. Μάταια όμως. Τα πνεύματα είχαν μεταστραφεί. Ο παλιός φόβος είχε εξανεμιστεί. Σύμφωνα με τη χεγκελιανή αρχή η ποσότητα μετατράπηκε σε ποιότητα. Αυτή τη φορά ήταν η αστυνομία και όχι ο κόσμος που έπρεπε να υποχωρήσει.
Το αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν η άμεση κατάληψη της πλατείας Ταχρίρ. Το καθεστώς έστειλε το στρατό, για να δει εν τέλει τους στρατιώτες να συναδελφώνονται με τις μάζες. Ο αιγυπτιακός στρατός απαρτίζεται από κληρωτούς, που ανήκουν στις τάξεις των εργατών και των φτωχών αγροτών. Από την άλλη, η ανώτερη διοίκησή του που αποτελεί στυλοβάτη του καθεστώτος, είναι άκρως διεφθαρμένη. Παράλληλα τα κατώτερα και μεσαία στελέχη του σώματος των αξιωματικών προέρχονται από τη μεσαία τάξη, όντας ανοιχτά στην επιρροή των μαζών.
Τα κόμματα της αντιπολίτευσης ζήτησαν μεταρρυθμίσεις, μεταξύ των οποίων τη διάλυση του κοινοβουλίου, του εκλεγμένου τον περασμένο Δεκέμβριο αφού είχε προηγηθεί νοθεία, την προκήρυξη νέων εκλογών και μια δέσμευση από πλευράς Μουμπάρακ ότι ούτε ο ίδιος ούτε ο γιος του θα διεκδικούσαν την προεδρία στις εκλογές που αναμένονταν τον προσεχή Σεπτέμβριο. Στην πραγματικότητα η ηγεσία βρισκόταν πολύ πίσω από τα προωθημένα αιτήματα των μαζών. Ο επαναστατημένος λαός δεν δεχόταν τίποτε λιγότερο από την άμεση απομάκρυνση του Μουμπάρακ και την ολοκληρωτική διάλυση του καθεστώτος του.
Προβάλλοντας αρχικά στοιχειώδη αιτήματα όπως την κατάργηση των έκτακτων νόμων, την αποπομπή του υπουργού Εσωτερικών και μια αύξηση του κατώτατου μισθού, οι διαδηλωτές, που γίνονταν όλο και πιο τολμηροί, έκαναν τα συνθήματά τους ακόμη πιο επαναστατικά: «Κάτω ο Μουμπάρακ!», «Ο λαός απαιτεί να πέσει το καθεστώς!» ή απλά «Φύγε!». Με αυτό τον τρόπο η επαναστατική συνείδηση των μαζών αφυπνιζόταν με γοργούς ρυθμούς.
Το κράτος και η επανάσταση
Είναι μάταιο να προσπαθούμε να ερμηνεύσουμε τα γεγονότα στην Αίγυπτο και την Τυνησία, αγνοώντας τον κεντρικό ρόλο των μαζών, που ήταν η κινητήρια δύναμη των αλλαγών απ' αρχής μέχρι τέλους. Οι αστοί και μικροαστοί αναλυτές εκ των υστέρων επιχειρούν να υποτιμήσουν τη σπουδαιότητα του λαϊκού παράγοντα. Βλέπουν μόνο ό,τι συμβαίνει στις κορυφές. Γι’ αυτούς πρόκειται απλώς για ένα «πραξικόπημα», για «το στρατό που μεταβίβασε την εξουσία στον εαυτό του». Οι ίδιοι αστοί ιστορικοί μάς διαβεβαιώνουν ότι η Μπολσεβίκικη Επανάσταση του 1917 δεν ήταν τίποτε άλλο παρά «ένα πραξικόπημα». Είναι ανίκανοι να αντικρίσουν την ιστορία κατά πρόσωπο, αντίθετα γοητεύονται από την οπίσθια όψη της.
Η εμβριθής ανάλυσή τους είναι ψευδεπίγραφη με όλη τη σημασία της λέξης. Σύμφωνα με τους αστούς φιλοσόφους εν γένει όλα τα πράγματα υπάρχουν μόνο στις εξωτερικές τους εκδηλώσεις. Είναι σαν να προσπαθείς να συλλάβεις την κίνηση των κυμάτων, χωρίς να μπεις στον κόπο να μελετήσεις τα υποθαλάσσια ρεύματα. Ακόμη και μετά την κάθοδο των διαδηλωτών στους δρόμους του Καΐρου, η Χίλαρι Κλίντον επέμενε ότι το αιγυπτιακό κράτος ήταν σταθερό. Μέσα σε δύο μόλις εβδομάδες είχε μετατραπεί σε ένα σωρό ερειπίων.
Η ύπαρξη ενός πανίσχυρου μηχανισμού κρατικής καταπίεσης δεν αποτελεί εχέγγυο ενάντια σε μια επανάσταση, το αντίθετο. Στην αστική δημοκρατία η άρχουσα τάξη διαθέτει ορισμένες δικλείδες ασφαλείας που λειτουργούν προειδοποιητικά, όταν η κατάσταση ξεφεύγει από τον έλεγχό της. Σε ένα δικτατορικό ή ολοκληρωτικό καθεστώς ωστόσο, ο λαός δεν έχει τη δυνατότητα να εκφράσει τα πολιτικά του αισθήματα. Για το λόγο αυτό πολιτικές αναστατώσεις μπορεί να συμβούν χωρίς καμιά προειδοποίηση και να πάρουν πολύ γρήγορα ριζοσπαστική μορφή.
Οι ένοπλες δυνάμεις συγκροτούσαν τη ραχοκοκαλιά του παλαιού καθεστώτος. Παρόλα αυτά, όπως κάθε κάθε άλλο κοινωνικό στρώμα ή θεσμός που συγκροτείται από ανθρώπους, αντικατόπτριζαν την ίδια την κοινωνία και εν τέλει βρέθηκαν υπό την επιρροή των επαναστατημένων μαζών. Στα χαρτιά ήταν μια ακατανίκητη δύναμη. Τη στιγμή όμως της αλήθειας ούτε ο Μουμπάρακ ούτε ο Μπεν Αλί μπόρεσαν να χρησιμοποιήσουν το στρατό ενάντια στο λαό τους.
Οι στρατοί πολλών αραβικών κρατών δε μοιάζουν με αυτούς του ανεπτυγμένου δυτικού κόσμου. Σε τελευταία ανάλυση είναι κι αυτοί αστικοί στρατοί, σώματα οπλισμένων ανδρών στην υπεράσπιση της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας, αλλά την ίδια στιγμή είναι το προϊόν της αποικιακής επανάστασης. Φυσικά οι στρατηγοί είναι αντιδραστικοί και διεφθαρμένοι. Οι κληρωτοί όμως προέρχονται από τους εργάτες και τους αγρότες. Στα χαμηλότερα και μεσαία στελέχη της στρατιωτικής κάστας αντανακλάται η πίεση των μαζών, όπως φάνηκε με το κίνημα του Νάσερ το 1952.
Η επανάσταση προκάλεσε μια κρίση μέσα στο ίδιο το κράτος. Εντάσεις αναπτύχθηκαν ανάμεσα στο στρατό και την αστυνομία, ανάμεσα στην αστυνομία και τους διαδηλωτές. Έτσι εξηγείται γιατί το στρατιωτικό συμβούλιο αποφάσισε στο τέλος να εκπαραθυρώσει το Μουμπάρακ. Ο στρατός συγκλονίστηκε εμφανώς από τα γεγονότα και έδειξε σημάδια διάσπασης. Υπήρξαν περιπτώσεις αξιωματικών που πέταξαν τα όπλα τους και ενώθηκαν με τους διαδηλωτές στην πλατείας Ταχρίρ. Υπό αυτές τις συνθήκες δεν μπορεί να γίνει λόγος για χρησιμοποίηση του στρατού κατά του επαναστατημένου λαού.
Ο ρόλος του προλεταριάτου
Κατά τη διάρκεια των δύο πρώτων εβδομάδων η εξουσία ήταν στους δρόμους. Έχοντας κερδίσει σε αυτό το πεδίο οι ηγέτες του κινήματος δεν ήξεραν τι να κάνουν. Η αντίληψη ότι αρκούσε να συγκεντρωθεί ένας μεγάλος αριθμός πολιτών στην πλατεία Ταχρίρ υπήρξε, όπως ήταν επόμενο, ελλειμματική. Καταρχάς, άφηνε έξω από το λογαριασμό το ζήτημα της εξουσίας. Αυτό όμως είναι το κομβικό ζήτημα που αποφασίζει για όλα τ' άλλα. Δεύτερον, ήταν μια παθητική στρατηγική, ενώ αυτό που απαιτούνταν ήταν μια δραστήρια και επιθετική στρατηγική.
Στην Τυνησία οι μαζικές διαδηλώσεις εξανάγκασαν τον Μπεν Αλί σε αυτοεξορία και ανέτρεψαν το κυβερνητικό κόμμα. Αυτό έκανε πολλούς Αιγύπτιους να πιστέψουν ότι και το δικό τους καθεστώς ήταν εξίσου εύθραυστο. Το πρόβλημα συνίστατο στο ότι ο Μουμπάρακ αρνούνταν να παραιτηθεί. Παρά το κουράγιο που επέδειξε ο επαναστατημένος λαός και τις υπεράνθρωπες προσπάθειες που κατέβαλε, οι διαδηλώσεις δεν κατάφεραν να ρίξουν το Μουμπάρακ. Οι μαζικές διαδηλώσεις είναι απαραίτητες, διότι είναι ο πιο σίγουρος τρόπος να κινητοποιήσεις τις μέχρι πρότινος αδρανείς μάζες δίνοντάς τους να καταλάβουν τη δύναμή τους. Το κίνημα ωστόσο δεν θα μπορούσε να πετύχει, αν δεν προχωρούσε σε ένα νέο και ανώτερο επίπεδο. Το τελευταίο έγινε εφικτό χάρη στην εργατική τάξη.
Η αφύπνιση του προλεταριάτου εκφράστηκε τα τελευταία χρόνια με ένα κύμα απεργιών και διαμαρτυριών. Ήταν ένας από τους κύριους παράγοντες που προετοίμασαν την επανάσταση. Αποτελεί ακόμα το κλειδί για τις μελλοντικές επιτυχίες. Η δραματική είσοδος του αιγυπτιακού προλεταριάτου στη σκηνή της ιστορίας, σημάδεψε ανεξίτηλα τη μοίρα της επανάστασης. Αυτή ήταν που συντέλεσε στη διάσωση της επανάστασης και οδήγησε στην ανατροπή του Μουμπάρακ. Στη μία πόλη μετά την άλλη οι εργάτες της Αιγύπτου οργάνωσαν απεργίες και καταλήψεις εργοστασίων, και εκδίωξαν τους μισητούς διευθυντές και τους διεφθαρμένους συνδικαλιστές.
Η επανάσταση πέρασε στην πιο ώριμη φάση της. Μετατράπηκε από μια διαμαρτυρία σε μια εθνική εξέγερση. Ποιο είναι το συμπέρασμα που πρέπει να εξαχθεί από όλα αυτά; Ότι ο αγώνας για την κατάκτηση της δημοκρατίας μπορεί να είναι νικηφόρος στο βαθμό που καθοδηγείται από το προλεταριάτο, τα εκατομμύρια των εργατών που παράγουν τον πλούτο της κοινωνίας και που χωρίς την άδειά τους ούτε ένας λαμπτήρας δε φωτίζει ούτε ένα τηλέφωνο δε χτυπά ούτε μια ρόδα δε γυρίζει.
Η αφύπνιση του αιγυπτιακού έθνους
Ο μαρξισμός δεν έχει καμιά σχέση με τον οικονομικό ντετερμινισμό. Η μαζική ανεργία και η φτώχεια έχουν εκρηκτικά αποτελέσματα. Υπήρχε όμως ένας ακόμη παράγοντας στην επαναστατική εξίσωση: κάτι λιγότερο χειροπιαστό, που δεν μπορεί να μετρηθεί, μα δεν είναι γι' αυτό λιγότερο ισχυρή αιτία δυσαρέσκειας από την υλική στέρηση. Είναι το έντονο αίσθημα της ταπείνωσης στις καρδιές και το μυαλό ενός πανάρχαιου και ευγενικού λαού, που κυριαρχήθηκε για δεκαετίες από τον ιμπεριαλισμό.
Το ίδιο αυτό αίσθημα ταπείνωσης υπάρχει διάχυτο σε όλο τον αραβικό κόσμο, σκλαβωμένο και καταπιεσμένο για περισσότερο από εκατό χρόνια, υποταγμένο στα κελεύσματα αρχικά των ευρωπαϊκών δυνάμεων και έπειτα του υπερατλαντικού γίγαντα. Συχνά καταλήγει να βρει μια στρεβλή έκφραση στον ισλαμικό φονταμενταλισμό, που απορρίπτει ως σατανικό καθετί το δυτικό. Η έξαρση του ισλαμισμού τα τελευταία χρόνια οφείλεται στην αποτυχία της Αριστεράς να προτείνει μία γνήσια σοσιαλιστική εναλλακτική λύση στα πιεστικά προβλήματα των αραβικών μαζών.
Στις δεκαετίες του '50 και του '60 το όραμα του Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ για έναν παναραβικό σοσιαλισμό γέννησε ελπίδες σε όλο το αραβικό τόξο. Η Αίγυπτος έγινε φάρος για τις καταπιεσμένες και ταπεινωμένες αραβικές μάζες. Ο Νάσερ όμως δεν ολοκλήρωσε το πρόγραμμά του και υπό τον Ανουάρ Σαντάτ η πορεία ανεστράφη. Η Αίγυπτος έγινε πιόνι στα γεωστρατηγικά παιχνίδια των ΗΠΑ. Στις τρεις δεκαετίες της διακυβέρνησης του Μουμπάρακ αυτές οι τάσεις πολλαπλασιάστηκαν στο έπακρο. Ο Μουμπάρακ ήταν ένας πράκτορας των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ισραήλ, που πρόδωσε χωρίς ίχνος ντροπής την παλαιστινιακή υπόθεση.
Τις τρεις ή τέσσερις τελευταίες δεκαετίες η αραβική ψυχή στιγματίστηκε από την απογοήτευση, τις ήττες και την ταπείνωση. Τώρα όμως ο τροχός της ιστορίας γύρισε. Σήμερα στον αραβικό κόσμο, η ιδέα της επανάστασης έχει ένα πολύ συγκεκριμένο περιεχόμενο. Αιχμαλωτίζει το νου εκατομμυρίων και μετατρέπεται σε υλική δύναμη. Ιδέες που συνείχαν λίγους ανθρώπους, πλέον πείθουν και κινητοποιούν εκατομμύρια.
Οι επαναστάσεις είναι μεγάλοι "εξυγιαντές". Δοκιμάζουν όλες τις τάσεις. Μέσα σε μια μέρα οι ιδεολογίες της ατομικής τρομοκρατίας και του ισλαμικού φονταμενταλισμού σαρώθηκαν από τον επαναστατικό τυφώνα. Η επανάσταση έβγαλε ξανά στην επιφάνεια μισοξεχασμένες ιδέες. Υπόσχεται μια επιστροφή στις παλιές παραδόσεις του παναραβικού εθνικισμού και του σοσιαλισμού, που δεν είχαν ποτέ σβήσει από τη λαϊκή συνείδηση. Δεν είναι τυχαίο ότι αντιστασιακά τραγούδια του παρελθόντος αναβιώνουν. Εικόνες του Νάσερ έκαναν την εμφάνισή τους στις διαδηλώσεις.
Είμαστε μάρτυρες μιας αραβικής αναγέννησης. Μια νέα συνείδηση γεννιέται στον αχό της μάχης. Τα δημοκρατικά αιτήματα είναι θεμελιώδη για τον κόσμο υπό αυτές τις συνθήκες. Άνθρωποι που ζούσαν σκλαβωμένοι για πολύ καιρό, παραμερίζουν επιτέλους την παλιά φαταλιστική νοοτροπία και ορθώνουν εκ νέου το ανάστημά τους.
Μπορεί να δει κανείς την ίδια διαδικασία σε κάθε απεργία, γιατί η απεργία μοιάζει με μικρογραφία της επανάστασης και μια επανάσταση μοιάζει με τη σειρά της με μια απεργία ολόκληρης της κοινωνίας ενάντια στους καταπιεστές της. Μόλις γίνονται πολιτικά ενεργοί, γυναίκες και άνδρες αποκτούν και πάλι την αξιοπρέπειά τους. Παίρνουν τη μοίρα τους στα δικά τους χέρια και διεκδικούν τα δικαιώματά τους: απαιτούν να τους φέρονται με σεβασμό. Αυτή είναι η πεμπτουσία κάθε αληθινής επανάστασης.
Η επανάσταση εξυψώνει την πολιτική συνείδηση. Έτσι το έδαφος υποχωρεί κάτω από τα πόδια των αντιδραστικών, που είχαν συγχύσει τις μάζες και είχαν ναρκώσει τις αισθήσεις τους με τις δηλητηριώδεις αναθυμιάσεις του θρησκευτικού φανατισμού. Παρά την ψευδή προπαγάνδα εκ μέρους των ιμπεριαλιστών οι φονταμενταλιστές έπαιξαν ασήμαντο ή και κανένα ρόλο στα κινήματα της Τυνησίας και της Αιγύπτου. Η επανάσταση απεχθάνεται το σεχταρισμό. Ρίχνει όλες τις διαχωριστικές γραμμές και ενώνει γυναίκες και άνδρες, νέους και γέρους, Μουσουλμάνους και Χριστιανούς.
Το επαναστατικό κίνημα διαπερνά τη θρησκεία, αλλάζει τη σχέση των δυο φύλων. Φέρνει τις γυναίκες της Αραβίας στους δρόμους για να παλέψουν πλάι στους άντρες. Ρίχνει κάθε φυλετικό, εθνικό και γλωσσικό διαχωρισμό. Υπερασπίζεται τις καταπιεσμένες μειονότητες. Συνενώνει όλες τις ζωντανές δυνάμεις του αραβικού έθνους και τις κατευθύνει σε έναν κοινό αγώνα. Κάνει τους επαναστατημένους να ορθώσουν το ανάστημά τους, να ξαναβρούν την αξιοπρέπειά τους, να απολαύσουν την ελευθερία τους. Άντρες και γυναίκες μπορούν να σηκώσουν το κεφάλι και να πουν με υπερηφάνεια: "Δεν είμαστε πια σκλάβοι".
Τα όρια του αυθόρμητου
Η επανάσταση στη Τυνησία και την Αίγυπτο ξεκίνησε από τα κάτω. Δεν οργανώθηκε από κανένα από τα ήδη υπάρχοντα πολιτικά κόμματα και ηγέτες. Όλοι τους ξεπεράστηκαν από το κίνημα που κανείς τους δεν είχε προβλέψει και για το οποίο, κανείς τους δεν είχε προετοιμαστεί. Αν μπορούμε να πάρουμε ένα μάθημα μόνο από την Αιγυπτιακή Επανάσταση, είναι αυτό: ο επαναστατημένος λαός δεν μπορεί να εμπιστευτεί κανέναν άλλο παρά τον εαυτό του – μπορεί να εμπιστευτεί μόνο τη δύναμη του, την αλληλεγγύη του, το θάρρος του και την οργάνωση του.
Όταν κοιτάζουμε την κατάσταση στην Αίγυπτο, δεν μπορούμε να αποφύγουμε τη σύγκριση με τη Βαρκελώνη του 1936. Χωρίς κόμμα, χωρίς ηγεσία και πρόγραμμα, χωρίς σχέδιο, οι εργάτες με θάρρος, κατέλαβαν τους στρατώνες και διέλυσαν τους φασίστες. Κατάφεραν να σώσουν την επανάσταση και θα μπορούσαν να καταλάβουν την εξουσία. Γιατί, όμως δεν το έκαναν; Η απάντηση βρίσκεται στην έλλειψη ηγεσίας. Πιο συγκεκριμένα, οι εργάτες εγκαταλείφτηκαν από τους αναρχικούς ηγέτες της CNT, τους οποίους εμπιστεύτηκαν. Όποιος έχει ψευδαισθήσεις για τον αναρχισμό, αρκεί να διαβάσει την ιστορία της Ισπανικής Επανάστασης,
Με την πρώτη ματιά, τα κινήματα σε Τυνησία και Αίγυπτο εμφανίστηκαν ως μια αυθόρμητη επανάσταση χωρίς οργάνωση και ηγεσία. Αλλά αυτό δεν είναι ακριβές. Το κίνημα ήταν μόνο εν μέρει αυθόρμητο. Υπήρξαν μεμονωμένα άτομα και ομάδες που το οργάνωσαν. Είχε ηγέτες που πήραν πρωτοβουλίες, που έθεσαν συνθήματα, που κάλεσαν σε απεργίες και διαδηλώσεις.
Παράλληλα, δόθηκε πολλή έμφαση στο ρόλο που διαδραμάτισαν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όπως το Facebook και το Twitter στην Αίγυπτο και την Τυνησία (και παλιότερα στο Ιράν). Δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι η τεχνολογία έπαιξε ένα σημαντικό ρόλο και είναι εξαιρετικά χρήσιμη για τους επαναστάτες, καθώς και ότι έκανε αδύνατο το μονοπώλιο ενημέρωσης σε κράτη όπως η Αίγυπτος. Αλλά από την άλλη μεριά, όσοι υπερβάλλουν τον καθαρά τεχνολογικό χαρακτήρα της κατάστασης, διαστρεβλώνουν την αληθινή ουσία της Επανάστασης, δηλαδή το ρόλο των μαζών και πιο συγκεκριμένα, της εργατικής τάξης. Και αυτό το κάνουν επειδή θέλουν να παρουσιάσουν την Επανάσταση ως υπόθεση κυρίως της μεσαίας τάξης, μιας επανάστασης που καθοδηγήθηκε αποκλειστικά από διανοούμενους και χρήστες του Ίντερνετ. Αυτό είναι εντελώς λάθος.
Σε πρώτη φάση, μόνο ένα μικρό ποσοστό του πληθυσμού είχε πρόσβαση στο ίντερνετ. Επιπλέον, το καθεστώς αποσύνδεσε το ίντερνετ και διέκοψε τις υπηρεσίες κινητής τηλεφωνίας. Χωρίς, όμως αυτό να σταμάτησει το κίνημα ούτε για ένα λεπτό. Χωρίς το ίντερνετ και τα κινητά τηλέφωνα, ο λαός οργάνωσε διαδηλώσεις χρησιμοποιώντας την αρχαία τεχνολογία της ανθρώπινης ομιλίας. Την ίδια τεχνολογία που έκανε πραγματικότητα τη Γαλλική και τη Ρώσικη Επανάσταση, οι οποίες παρόλο που δεν χρησιμοποίησαν το Facebook ή το Twitter, έκαναν καλή δουλειά! Έναν ακόμα μεγαλύτερο ρόλο όμως, έπαιξε το Αλ Τζαζίρα. Εκατομμύρια ανθρώπων μπορούσαν να παρακολουθήσουν την εξέλιξη των γεγονότων, κάθε στιγμή.
Όπως είδαμε, δεν είναι αλήθεια ο ισχυρισμός, ότι η Αιγυπτιακή Επανάσταση δεν είχε ηγέτες. Υπήρχε από την αρχή ένα είδος ηγεσίας. Αποτελούταν από ένα χαλαρό συνασπισμό περισσότερων από δώδεκα μικρών κομμάτων και ομάδων ακτιβισμού. Αυτοί ανέβασαν στο Facebook το κάλεσμα για την «ημέρα οργής», την ίδια ημέρα που εορταζόταν η Ημέρα της Αστυνομίας, την 25η Ιανουαρίου. Περίπου 80.000 Αιγύπτιοι συμμετείχαν ηλεκτρονικά στη σελίδα αυτή, δηλώνοντας ότι θα βγουν στους δρόμους για να απαιτήσουν μεταρρυθμίσεις.
Και στην Τυνησία και την Αίγυπτο, αρχικά, οι διαδηλώσεις οργανώθηκαν από ομάδες, κυρίων νέων ανθρώπων, που έπαιξαν το ρόλο της ηγεσίας, τον οποίο απέτυχαν να παίξουν τα επίσημα «αντιπολιτευόμενα» κόμματα. Ο Economist αναφέρεται «στην εμφάνιση χαλαρά συνδεδεμένων ομάδων που απαιτούν μεταρρυθμίσεις, ομάδων που λειτουργούν, κυρίως μέσα από το ίντερνετ από νεολαίους κοσμικών απόψεων γενικά αλλά χωρίς μια συγκεκριμένη ιδεολογία. Κάποιοι ενώνονται γύρω από εργατικά ζητήματα. Άλλοι υποστηρίζουν ανθρώπινα δικαιώματα ή ακαδημαϊκές ελευθερίες.»
Όπως βλέπουμε, οι κινήσεις αυτές έγιναν από μια αποφασισμένη μειοψηφία και άρα δεν ήταν απόλυτα αυθόρμητες. Αλλά αυτό ήταν απλώς η κορυφή του παγόβουνου. Ο λαός βρισκόταν με το μέρος των διαδηλωτών. Η πανεθνική διαδήλωση μετατράπηκε σε μια γενική εξέγερση ενάντια στο καθεστώς του Μουμπάρακ, με ταυτόχρονες μαζικές διαδηλώσεις σε ολόκληρη την Αίγυπτο. Επομένως, στην πραγματικότητα, υπήρχε ενός είδους ηγεσία, αν και η ηγεσία αυτή δεν πρέσβευε ξεκάθαρες ιδέες. Ωστόσο, και στην Τυνησία και την Αίγυπτο, η συμμετοχή των μαζών εξέπληξε τους διοργανωτές, που ποτέ δεν περίμεναν μια τόσο εκτεταμένη υποστήριξη. Λίγοι από τους διοργανωτές περίμεναν τόσες χιλιάδες διαδηλωτές να ξεχυθούν στους δρόμους, και πολλοί λιγότεροι περίμεναν την αρχική, σχετική «ανεκτικότητα» των δυνάμεων καταστολής.
Έτσι, είναι αλήθεια ότι ο «αυθόρμητος» χαρακτήρας της Επανάστασης προστάτεψε κατά κάποιο τρόπο τις διαδηλώσεις από το κράτος, και από αυτή την άποψη, λειτούργησε θετικά. Αλλά η έλλειψη μιας ικανής ηγεσίας ήταν επίσης μια σημαντική αδυναμία, που αργότερα είχε πολύ αρνητικά αποτελέσματα.
Το γεγονός ότι και στις δύο περιπτώσεις, οι μάζες κατάφεραν να ανατρέψουν τον Μπεν Αλί και το Μουμπάρακ, χωρίς τη βοήθεια μιας συνειδητής ηγεσίας αποτελεί απόδειξη για την κολοσσιαία επαναστατική δυναμική της εργατικής τάξης σε κάθε χώρα. Αλλά το ζήτημα δε σταματά εδώ: η αδυναμία ενός καθαρά αυθόρμητου κινήματος εμφανίστηκε στο Ιράν, όπου παρά τον ηρωισμό των μαζών, η Επανάσταση ηττήθηκε, προς το παρόν, τουλάχιστον.
Το επιχείρημα ότι «δε χρειάζεται η ηγεσία», δεν έχει καμία αξία. Ακόμα και σε μια στάση εργασίας μισής ώρας σε εργοστάσιο, υπάρχει ηγεσία. Οι εργάτες θα εκλέξουν ανθρώπους από τις δυνάμεις τους για να τους αντιπροσωπεύσουν και να οργανώσουν την απεργία. Αυτοί που θα εκλεγούν, δε θα είναι στοιχεία που θα εμφανιστούν αυθαίρετα ή τυχαία, αλλά, σε γενικές γραμμές, οι πιο θαρραλέοι, οι πιο έξυπνοι εργάτες, με τη μεγαλύτερη εμπειρία, και πάνω σε αυτή τη βάση, θα εκλεγούν.
Η ηγεσία και το κόμμα είναι σημαντικοί. Ένα εξάχρονο παιδί θα μπορούσε να καταλάβει αυτή την πρόταση, που είναι η αλφαβήτα του μαρξισμού. Αλλά δεν μπορούμε να μείνουμε μόνο σε αυτό. Υπάρχουν και κάποιοι αυτοαποκαλούμενοι μαρξιστές που υποστηρίζουν ότι δεν μπορούμε να μιλάμε για επανάσταση, εκτός και αν ένα μαρξιστικό κόμμα βρεθεί επικεφαλής του προλεταριάτου. Μια τέτοια γελοία σχολαστικότητα δεν έχει καμία σχέση με το μαρξισμό. Η επανάσταση δε θα εκτυλιχθεί με μια προκαθορισμένη μορφή, όπου το επαναστατικό κόμμα καθοδηγεί τις μάζες, από την αρχή μέχρι το τέλος, χωρίς προβλήματα.
Το 1917, ο Λένιν έλεγε ότι η εργατική τάξη είναι πάντα πολύ πιο επαναστατική και από το πιο επαναστατικό κόμμα. Η εμπειρία της Ρωσικής Επανάστασης απέδειξε ότι είχε δίκιο. Τον Απρίλιο του 1917 ο Λένιν αναγκάστηκε να κάνει έκκληση στους εργάτες, παρακάμπτοντας την Κεντρική Επιτροπή των Μπολσεβίκων, που υιοθετούσε μια συντηρητική στάση στο ζήτημα της προλεταριακής επανάστασης στη Ρωσία.
Η ίδια συντηρητική σκέψη, η ίδια ελιτίστικη δυσπιστία απέναντι στις μάζες, γίνεται εμφανής σε πολλούς από εκείνους που θεωρούν τους εαυτούς τους ως την «πρωτοπορία» της εργατικής τάξης, αλλά που λειτουργούν ως φρένο του κινήματος σε μια αποφασιστική στιγμή. Αρκεί να αναφερθούμε στο λυπηρό ρόλο της παλιάς αυτοαποκαλούμενης «πρωτοπορίας» του Ιράν, που επιβίωσε της επανάστασης του 1979, αλλά έμεινε έκπληκτη από τις επαναστατημένες μάζες που το 2009, ξεχύθηκαν κατά εκατομμύρια στους δρόμους ενάντια στο καθεστώς.
Οι μαρξιστές πράγματι, υποστηρίζουν ότι εάν και έως ότου το επαναστατικό κόμμα χτιστεί και βρεθεί επικεφαλής της εργατικής τάξης, η επανάσταση είναι αδύνατη; Όχι, δεν έχουμε πει ποτέ τέτοιο πράγμα. Η επανάσταση προχωρά σύμφωνα με τους δικούς της νόμους, που εξελίσσονται ανεξάρτητα από τη θέληση των επαναστατών. Μια επανάσταση θα ξεκινήσει όταν όλες οι αντικειμενικές προϋποθέσεις υπάρχουν. Οι μάζες δεν μπορούν να περιμένουν έως ότου χτιστεί το επαναστατικό κόμμα. Ωστόσο, όταν όλες οι αντικειμενικές προϋποθέσεις υπάρχουν, ο συντελεστής της ηγεσίας είναι πράγματι αποφασιστικής σημασίας. Πολύ συχνά, αυτό σημαίνει τη διαφορά μεταξύ νίκης και ήττας της επανάστασης.
Η επανάσταση είναι μια πάλη ζωντανών δυνάμεων. Η νίκη δεν είναι προκαθορισμένη. Στην πραγματικότητα, σε κάποιο σημείο, η αιγυπτιακή επανάσταση ήρθε πολύ κοντά στην ήττα. Μιλώντας από στρατηγική άποψη, η διαμονή στην πλατεία Tahrir δεν ήταν η καλύτερη επιλογή. Και αυτό έδειξε την περιορισμένη προοπτική των διοργανωτών. Ο Μουμπάρακ σχεδόν κατάφερε να ελιχθεί ενάντια στο κίνημα, εξαγοράζοντας μερικά κοινωνικά στρώματα, και κινητοποιώντας λούμπεν κακοποιούς σε βίαιες επιθέσεις κατά των διαδηλωτών. Θα μπορούσε να είχε πετύχει. Μόνο η αποφασιστική παρέμβαση των μαζών, και ιδιαίτερα η παρέμβαση της εργατικής τάξης, απέτρεψε την ήττα.
Το ζήτημα της ηγεσίας
Οι μάζες δεν έχουν ποτέ ένα τελικό σχέδιο στην αρχή μιας επανάστασης. Μαθαίνουν μέσα από τον αγώνα. Δεν μπορούν να ξέρουν ακριβώς τι θέλουν, αλλά ξέρουν πολύ καλά τι δεν θέλουν. Και αυτό είναι αρκετό για να ωθήσει το κίνημα προς τα εμπρός.
Η ηγεσία είναι ένα πολύ σημαντικό στοιχείο στον πόλεμο. Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι το μοναδικό στοιχείο. Ακόμα και οι πιο λαμπροί ηγέτες δεν μπορούν να εγγυηθούν την επιτυχία, αν οι αντικειμενικές συνθήκες είναι δυσμενείς. Και μερικές φορές είναι δυνατόν να κερδίσεις μια μάχη με κακούς στρατηγούς. Σε μια επανάσταση, η οποία είναι η ύψιστη έκφραση του πολέμου μεταξύ των τάξεων, η εργατική τάξη έχει το αριθμητικό πλεονέκτημα και το πλεονέκτημα του ελέγχου των βασικών τμημάτων του παραγωγικού μηχανισμού της κοινωνίας. Αλλά η άρχουσα τάξη διαθέτει πολλά άλλα πλεονεκτήματα.
Το κράτος είναι ο μηχανισμός για τη διατήρηση της δικτατορίας μιας μειοψηφίας εκμεταλλευτών επί της πλειοψηφίας των εκμεταλλευόμενων. Η άρχουσα τάξη έχει πολλούς άλλους ισχυρούς μοχλούς στα χέρια του: τον Τύπο, το ραδιόφωνο και την τηλεόραση, τα σχολεία και τα πανεπιστήμια, την κρατική γραφειοκρατία, αλλά και τη πνευματική γραφειοκρατία και αστυνομευόμενη σκέψη στα τζαμιά και τις εκκλησίες. Επιπλέον διαθέτει έναν στρατό επαγγελματιών συμβούλων, πολιτικών, οικονομολόγων και άλλων ειδικών, στρατευμένων στις τέχνες της χειραγώγησης και της εξαπάτησης.
Για την καταπολέμηση αυτού του μηχανισμού καταστολής, που έχει δημιουργηθεί και τελειοποιηθεί εδώ και πολλές δεκαετίες, η εργατική τάξη πρέπει να αναπτύξει τις δικές της οργανώσεις, με επικεφαλής μια έμπειρη και αποφασιστική ηγεσία που έχει απορροφήσει τα διδάγματα της ιστορίας και είναι έτοιμη για όλα τα ενδεχόμενα . Το να ισχυρίζονται ότι είναι δυνατό να νικήσουμε την άρχουσα τάξη και το κράτος της χωρίς οργάνωση και ηγεσία είναι σαν να καλείς ένα στρατό να πάει στη μάχη χωρίς την κατάλληλη εκπαίδευση και προετοιμασία, για να αντιμετωπίσει μια επαγγελματική δύναμη υπό την ηγεσία έμπειρων αξιωματικών.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, μια τέτοια σύγκρουση θα καταλήξει σε ήττα. Αλλά ακόμη και αν η επανάσταση πετύχει να νικήσει τον εχθρό αρχικά, δεν θα μπορέσει να εγγυηθεί την τελική νίκη. Ο εχθρός θα ανασυνταχθεί, θα αναδιοργανωθεί, θα τροποποιήσει την τακτική του, και θα προετοιμαστεί για την αντεπίθεση του, η οποία θα είναι ακόμη πιο επικίνδυνη, διότι θα βρει τις μάζες εφησυχασμένες με την πεποίθηση ότι ο πόλεμος έχει ήδη κερδηθεί. Αυτό που αρχικά φαινόταν να είναι μια στιγμή θριάμβου και χαράς, αποδεικνύεται ότι είναι η στιγμή του πιο ακραίου κινδύνου για την τύχη της επανάστασης, και η έλλειψη επαρκούς ηγεσίας σε τέτοιες περιπτώσεις θα αποδειχθεί η αχίλλειος πτέρνα της, μια μοιραία αδυναμία.
Η ηγεσία του κινήματος διαμαρτυρίας αποτελούταν από διαφορετικά στοιχεία και διαφορετικές ιδεολογικές τάσεις. Σε τελευταία ανάλυση, το γεγονός αυτό αντανακλά διαφορετικά ταξικά συμφέροντα. Στην αρχή το γεγονός αυτό αμβλύνεται από τη γενική έκκληση για «ενότητα». Όμως, η εξέλιξη της Επανάστασης, θα θέσει αναπόφευκτα σε κίνηση μια διαδικασία εσωτερικής διαφοροποίησης. Τα αστικά στοιχεία και οι «δημοκράτες» της μεσαίας τάξης θα δεχθούν τα ψίχουλα που προσφέρονται από το καθεστώς. Θα συμβιβαστούν και θα συνδιαλλαχθούν με το καθεστώς πίσω από τις πλάτες των μαζών. Σε κάποιο στάδιο θα εγκαταλείψουν την Επανάσταση και θα περάσουν στο στρατόπεδο της αντίδρασης. Αυτό ήδη αρχίζει να συμβαίνει.
Στο τέλος, τα πιο αποφασισμένα, επαναστατικά στοιχεία είναι αυτά που μπορούν να εγγυηθούν την τελική νίκη της επανάστασης: όσοι δεν είναι έτοιμοι να συμβιβαστούν και είναι πρόθυμοι να φτάσουν ως μέχρι το τέλος. Νέες εκρήξεις είναι αναπόφευκτες σε μια τέτοια κατάσταση. Στο τέλος η μία ή η άλλη πλευρά θα πρέπει να θριαμβεύσει. Η αντικειμενική κατάσταση είναι ώριμη για την ανάληψη της εξουσίας από την εργατική τάξη.
Μόνο η έλλειψη του υποκειμενικού παράγοντα - του επαναστατικού κόμματος και της ηγεσίας - έχει αποτρέψει αυτό από το να γίνει πραγματικότητα μέχρι σήμερα. Η αντιμετώπιση του προβλήματος της ηγεσίας είναι συνεπώς το κεντρικό πρόβλημα της Επανάστασης.
Δολοπλοκίες στην κορυφή
Η εθνική εξέγερση ήταν αυτή που έπεισε τους στρατηγούς ότι μόνο η αποχώρηση του Μουμπάρακ ήταν ικανή να ηρεμήσει τους δρόμους της Αιγύπτου και να φέρει την αποκατάσταση της «τάξης». Αυτό ήταν και παραμένει η πρωταρχική εμμονή τους. Όλη η συζήτηση για τη δημοκρατία αποτελεί απλώς φύλλο συκής για να συγκαλύψει αυτό το γεγονός. Οι στρατηγοί ήταν μέρος του παλαιού καθεστώτος και συμμετείχαν σε όλη τη βρώμικη δουλειά της διαφθοράς και της καταστολής. Φοβούνται την επανάσταση σαν την πανούκλα και θέλουν μόνο την επιστροφή στην «ομαλότητα» - δηλαδή, μια επιστροφή στο παλαιό καθεστώς με διαφορετικό όνομα.
Η άρχουσα τάξη έχει πολλές στρατηγικές για να νικήσει μια επανάσταση. Εάν δεν μπορέσει να το κάνει με τη βία, θα καταφύγει σε πονηριά. Όταν η άρχουσα τάξη αντιμετωπίζει το ενδεχόμενο να χάσει τα πάντα, θα προσφέρει κάθε παραχώρηση. Οι ανατροπές του Μπεν Αλί και του Μουμπάρακ ήταν μια μεγάλη νίκη, αλλά ήταν μόνο η πρώτη πράξη του επαναστατικού δράματος.
Οι εκπρόσωποι του παλαιού καθεστώτος παραμένουν σε θέσεις εξουσίας, ο παλιός κρατικός μηχανισμός, ο στρατός, η αστυνομία και η γραφειοκρατία, είναι ακόμα στη θέση τους. Οι ιμπεριαλιστές συναλλάσσονται με τις κορυφές του στρατού και τους παλιούς ηγέτες, ώστε να εξαπατήσουν τις μάζες για να χάσουν μακροπρόθεσμα όλα αυτά που έχουν κερδίσει. Προσφέρουν ένα συμβιβασμό, αλλά πρόκειται για έναν συμβιβασμό που θα διατηρήσει την ισχύ και τα προνόμιά τους.
Ηττημένο στους δρόμους, το παλαιό καθεστώς προσπαθεί να επιτύχει μια συμφωνία, δηλαδή, προσπαθεί να ξεγελάσει τους ηγέτες της αντιπολίτευσης, ώστε να μπορέσει στη συνέχεια να ξεγελάσει τις μάζες. Η σκέψη τους ήταν ότι μόλις η πρωτοβουλία συνεννοήσεων ήταν στα χέρια των «διαπραγματευτών», οι μάζες θα γίνονταν απλοί παθητικοί θεατές. Οι πραγματικές αποφάσεις θα ληφθούν αλλού, πίσω από κλειδωμένες πόρτες, πίσω από τις πλάτες του λαού.
Τα στελέχη του παλαιού καθεστώτος έχουν σιγά-σιγά αρχίσει να ανακτούν την ψυχραιμία τους. Έχουν αρχίσει να αισθάνονται πιο σίγουροι και ενισχύουν τις κινήσεις και τις δολοπλοκίες τους, ξεκινώντας από τα πιο μετριοπαθή τμήματα της αντιπολίτευσης. Οι μάζες αισθάνονται άβολα. Δεν θέλουν το κίνημα να καπηλευθεί από επαγγελματίες πολιτικούς και καριερίστες που διαπραγματεύονται με τους στρατηγούς, όπως οι έμποροι παζαρεύουν σε ένα παζάρι. Αλλά το ερώτημα παραμένει: πώς θα προχωρήσει η Επανάσταση; Τι πρέπει να γίνει;
Όσο το κίνημα γίνεται πιο ριζοσπαστικό, ορισμένα από τα στοιχεία που διαδραμάτισαν ηγετικό ρόλο κατά τα πρώτα στάδια θα μείνουν πίσω. Κάποιοι θα το εγκαταλείψουν, άλλοι θα συνταχθούν με τον εχθρό. Αυτό αντιστοιχεί σε διαφορετικά ταξικά συμφέροντα. Οι φτωχοί, οι άνεργοι, οι εργαζόμενοι, οι «άνθρωποι χωρίς ιδιοκτησία» δεν έχουν κανένα συμφέρον να διατηρηθεί η παλαιά τάξη πραγμάτων. Θέλουν να νικήσουν όχι μόνο το Μουμπάρακ, αλλά ολόκληρο το καθεστώς της καταπίεσης, της εκμετάλλευσης και της ανισότητας. Αλλά οι αστοί φιλελεύθεροι βλέπουν τον αγώνα για τη δημοκρατία ως το μονοπάτι για μια άνετη καριέρα στο κοινοβούλιο. Δεν έχουν κανένα ενδιαφέρον να υλοποιηθεί η Επανάσταση μέχρι το τέλος ή να διαταραχθούν οι υφιστάμενες σχέσεις ιδιοκτησίας.
Για τους αστούς φιλελεύθερους το μαζικό κίνημα είναι απλώς ένα βολικό διαπραγματευτικό χαρτί, κάτι με το οποίο μπορούν να απειλήσουν την κυβέρνηση ώστε να τους δώσει λίγα περισσότερα ψίχουλα. Θα προδίδουν πάντα την Επανάσταση. Δεν μπορεί να υπάρξει εμπιστοσύνη σε αυτούς τους ανθρώπους. Ο Ελ Μπαραντέι λέει τώρα ότι αντιτάσσεται στις συνταγματικές τροποποιήσεις, αλλά αντί να απαιτήσει την άμεση σύγκληση μιας Συντακτικής Συνέλευσης, λέει ότι οι εκλογές πρέπει να αναβληθούν, ότι οι όροι δεν είναι παρόντες, ότι ο χρόνος δεν είναι σωστός, και ούτω καθεξής και ούτω καθεξής. Για αυτούς τους κυρίους ο χρόνος για τη δημοκρατία δεν είναι ποτέ σωστός. Για τις μάζες που έχυσαν το αίμα τους για την Επανάσταση, ο χρόνος για τη δημοκρατία είναι τώρα!
Οι θέσεις της ΔMT :
- Καμιά εμπιστοσύνη στους στρατηγούς!
- Καμιά εμπιστοσύνη σε αυτόκλητους «ηγέτες», που ζητούν την αποκατάσταση της «ομαλότητας»!
- Διατήρηση του μαζικού κινήματος!
- Οργάνωση και ενίσχυση των επαναστατικών επιτροπών!
- Για ένα ξεκαθάρισμα από όλους τους υποστηρικτές του παλαιού καθεστώτος!
- Καμία συναλλαγή με το παλαιό καθεστώς!
- Το σημερινό «προσωρινό καθεστώς» δεν έχει καμία νομιμότητα και θα πρέπει να απομακρυνθεί αμέσως.
- Σύγκληση Συντακτικής Συνέλευσης τώρα!
Η Μουσουλμανική Αδελφότητα
Ορισμένοι, μεταξύ τους και ο Αγιατολαχ Χαμενεΐ στο Ιράν, λένε ότι το επαναστατικό κίνημα που παρατηρούμε γίνεται για τη θρησκεία, ότι είναι «μια ισλαμική αναγέννηση». Αλλά αυτό σαφώς δεν συμβαίνει. Ακόμη και οι θρησκευτικοί ηγέτες στην Αίγυπτο αρνούνται να το παραδεχτούν. Φοβούνται ότι θα χάσουν την εξουσία τους αν προσπαθήσουν να απεικονίσουν την Επανάσταση ως θρησκευτικό κίνημα. Είναι ένα κίνημα όλων των θρησκειών, και κατά συνέπεια χωρίς θρησκεία. Δεν υπήρχε καμία εχθρότητα κατά των χριστιανών επί των διαδηλώσεων. Δεν υπήρχε ούτε ένα ίχνος αντισημιτισμού.
Ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός είναι ένα όπλο που χρησιμοποιείται από τους αντιδραστικούς για να συγχύσει το λαό. Οι επιθέσεις του Δεκεμβρίου ενάντια στους χριστιανούς κόπτες ήταν σαφώς κατασκευασμένες από τη μυστική αστυνομία, προκειμένου να δημιουργηθεί ένα θρησκευτικό χάσμα και να εκτρέψουν την προσοχή από τα πραγματικά προβλήματα των μαζών. Καταφεύγουν στην ίδια βρώμικη τακτική τώρα για το διαχωρισμό των μαζών βάσει θρησκευτικών διαφορών, υποθάλποντας συγκρούσεις μεταξύ Μουσουλμάνων και Κοπτών, σε μια προσπάθεια να διαχωρίσουν και να αποπροσανατολίσουν το λαό και να χτυπήσουν την επανάσταση.
Οι εξεγέρσεις στην Τυνησία και την Αίγυπτο είναι σε μεγάλο βαθμό κοσμικές και δημοκρατικές, και συχνά άφησαν σκόπιμα εκτός τους ισλαμιστές. Η αντίληψη ότι η Μουσουλμανική Αδελφότητα ήταν η «μόνη πραγματική αντιπολίτευση» είναι λανθασμένη από την αρχή. Τα βασικά αιτήματα των διαδηλωτών της Αιγύπτου αφορούν θέσεις εργασίας, τρόφιμα και δημοκρατικά δικαιώματα. Αυτό δεν έχει τίποτα να κάνει με τους ισλαμιστές και είναι μια γέφυρα στο σοσιαλισμό, που έχει βαθιές ρίζες στην παράδοση της Αιγύπτου και των άλλων αραβικών χωρών.
Μερικοί μπερδεμένοι αριστεροί έχουν περιγράψει τα κινήματα στην Τυνησία και την Αίγυπτο ως επαναστάσεις της «μεσαία τάξης». Αυτοί οι αυτοαποκαλούμενοι αριστεροί έχουν φλερτάρει με αντιδραστικές ομάδες όπως η Χεζμπολάχ, η Χαμάς και η Μουσουλμανική Αδελφότητα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Προσπαθούν να δικαιολογήσουν αυτή την προδοσία του μαρξισμού με τη λεγόμενη αντιιμπεριαλιστική στάση των ηγετών των ομάδων αυτών. Αυτό είναι λάθος από την αρχή ως το τέλος. Οι λεγόμενοι ισλαμιστές είναι αντί-ιμπεριαλιστές στα λόγια μόνο, αλλά στην πράξη αποτελούν μια αντιδραστική τάση. Πρόκειται, στην πραγματικότητα, για τον τελευταίο τροχό της αμάξης του παλαιού καθεστώτος.
Οι ιμπεριαλιστές προσπάθησαν να χρησιμοποιήσουν τους ισλαμιστές ως ενός είδους «μπαμπούλα» για να μπερδεύουν και να εκφοβίζουν τις μάζες, αποκρύπτοντας την πραγματική φύση της Αραβικής Επανάστασης. Λένε: «Κοιτάξτε! Αν φύγει ο Μουμπάρακ, η Αλ Κάιντα θα πάρει τη θέση του.» Ο ίδιος ο Μουμπάρακ δήλωσε στον αιγυπτιακό λαό ότι αν έφευγε, η χώρα θα γινόταν «όπως το Ιράκ». Αυτά ήταν όλα ψέματα. Ο ρόλος των φονταμενταλιστών και οργανώσεων όπως η Μουσουλμανική Αδελφότητα έχει υπερβληθεί σε τεράστιο βαθμό. Οι οργανώσεις αυτές δεν αντιπροσωπεύουν μια προοδευτική δύναμη. Παρουσιάζονται ως αντί-ιμπεριαλιστές, αλλά υπερασπίζονται τα συμφέροντα των γαιοκτημόνων και των καπιταλιστών. Σε τελευταία ανάλυση, θα προδίδουν πάντα την υπόθεση των εργατών και των αγροτών.
Είναι ειλικρινά σκάνδαλο το γεγονός ότι ορισμένες ευρωπαϊκές αριστερές ομάδες, ακόμα και κάποιοι που αποκαλούν τους εαυτούς τους Μαρξιστές, στήριξαν τους ισλαμιστές. Αυτό δεν είναι τίποτα λιγότερο από μια προδοσία της προλεταριακής επανάστασης. Είναι αλήθεια ότι η Μουσουλμανική Αδελφότητα μπορεί να διαιρεθεί με ταξικούς διαχωρισμούς. Η ηγεσία βρίσκεται στα χέρια των συντηρητικών στοιχείων, καπιταλιστών και πλούσιων επιχειρηματιών, ενώ ανάμεσα στα μέλη τους υπάρχουν και τμήματα από τα πιο μαχητικά στρώματα της νεολαίας και των εργαζομένων. Ωστόσο, ο τρόπος για να κερδίσουμε τους τελευταίους με το μέρος της επανάστασης δεν είναι με το να κάνουμε συμμαχίες με τις καπιταλιστικές ηγεσίες τους, αλλά να κάνουμε στις ηγεσίες αυτές αδυσώπητη κριτική, προκειμένου να εκθέσουμε τους σαθρούς ισχυρισμούς τους ότι είναι αντιιμπεριαλιστές και υπέρ των φτωχών .
Αυτό είναι ακριβώς το αντίθετο από αυτό που έκαναν αυτές οι ομάδες όταν συμμάχησαν με τους ηγέτες των Αδελφών Μουσουλμάνων στη διοργάνωση της αντιπολεμικής Διάσκεψης του Καΐρου. Στην πραγματικότητα, οι αριστερές αυτές οργανώσεις παρείχαν στους ηγέτες της Μουσουλμανικής Αδελφότητας ένα αριστερό άλλοθι, εγκρίνοντας τα ψευδή αντί-ιμπεριαλιστικά πιστοποιητικά τους και ενισχύοντας έτσι την επιρροή τους.
Στο παρελθόν, η Μουσουλμανική Αδελφότητα υποστηρίζονταν από τη CIA, για να υπονομεύσουν τον κινούμενο προς τα αριστερά εθνικισμό του Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσσερ. Ο ισλαμικός φονταμενταλισμός ήταν μια δημιουργία του John Foster Dulles και του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ, για να περιορίσει την αριστερά, μετά τον Πόλεμο του Σουέζ το 1956. Αλλά όταν ο Σαντάτ και ο Μουμπάρακ έγιναν τα νέα τσιράκια των Αμερικανών, οι υπηρεσίες τους δεν χρειάζονται πια. Η Χίλαρι Κλίντον και άλλοι είπαν, ότι η Μουσουλμανική Αδελφότητα δεν αποτελεί απειλή, ότι είναι άνθρωποι που μπορούν να συνεργαστούν. Αυτό αποτελεί σαφή ένδειξη ότι οι ιμπεριαλιστές για άλλη μια φορά θα προσπαθήσουν να χρησιμοποιήσουν τους ισλαμιστές για να αποκεφαλίσουν την επανάσταση.
Ομοίως, η Χαμάς και η Χεζμπολάχ δημιουργήθηκαν αρχικά για να εμποδίσουν το Λαϊκό Μέτωπο για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης και άλλες αριστερές τάσεις στην περιοχή. Αργότερα, η CIA ενίσχυσε τον Οσάμα Μπιν Λάντεν ως αντίβαρο στις σοβιετικές δυνάμεις στο Αφγανιστάν. Και τώρα πάλι συζητούν με τους ηγέτες της Μουσουλμανικής Αδελφότητας ώστε να αποκεφαλίσουν την επανάσταση στην Αίγυπτο και να εξαπατήσουν το λαό. Αλλά η Μουσουλμανική Αδελφότητα δεν είναι ένα ομοιογενές κίνημα και τώρα διαιρείται σε διάφορες ομάδες με βάση τους ταξικούς διαχωρισμούς.
Οι φτωχοί άνθρωποι που υποστηρίζουν την Αδελφότητα είναι ένα πράγμα. Οι ηγέτες της είναι κάτι άλλο, τελείως διαφορετικό. Στη δεκαετία του 1980 οι ηγέτες της Αδελφότητας ήταν οι βασικοί ευνοημένοι από την απελευθέρωση της οικονομίας - το πρόγραμμα της infitah (το άνοιγμα) - σύμφωνα με το οποίο, ο Σαντάτ και στη συνέχεια ο Μουμπάρακ διέλυσαν τον κρατικό τομέα, ευνοώντας τα ιδιωτικά κεφάλαια. Μια μελέτη των επιχειρηματιών της Αδελφότητας δείχνει ότι σε αυτό το σημείο, έλεγχαν το 40 τοις εκατό, του συνόλου των ιδιωτικών επιχειρήσεων. Οι ηγέτες της Αδελφότητας είναι μέρος του καπιταλιστικού συστήματος και έχουν κάθε συμφέρον να το υπερασπιστούν. Η συμπεριφορά τους δεν καθορίζεται από το Ιερό Κοράνι, αλλά από τα ταξικά τους συμφέροντα.
Οι «σκληροπυρηνικοί» ισλαμιστές φοβούνται τις επαναστατικές μάζες, όσο και το ίδιο το καθεστώς. Η Μουσουλμανική Αδελφότητα δήλωσε ότι δεν θα διαπραγματευτεί με την κυβέρνηση ώσπου να παραιτηθεί ο Μουμπάρακ. Αλλά τη στιγμή που το καθεστώς κούνησε το μικρό δάχτυλο του, άλλαξαν τη θέση τους. Ένας από τους ηγέτες τους πήγε στην πλατεία Tahrir, όπου οι διαδηλωτές αντιστέκονταν σθεναρά, αποτρέποντας με τα σώματά τους τα τανκς του καθεστώτος από το να καταλάβουν την πλατεία, για να τους πείσει να μην συγκρουστούν με το στρατό.
Η στάση μας προς αυτούς τους ανθρώπους εκπονήθηκε πολύ καιρό πριν, από τον Λένιν ο οποίος προειδοποίησε στο Δεύτερο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς:
«11) Όσον αφορά τις πιο οπισθοδρομικές χώρες και έθνη, όπου κυριαρχούν φεουδαρχικές ή πατριαρχικές και αγροτικές σχέσεις, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να έχουμε κατά νου:
Πρώτον, ότι όλα τα κομμουνιστικά κόμματα πρέπει να βοηθήσουν το αστικό-δημοκρατικό κίνημα για την απελευθέρωση των χωρών αυτών, καθώς και ότι το καθήκον της πιο ενεργής συνδρομής ανήκει πρωτίστως στους εργαζόμενους της χώρας, από την οποία εξαρτάται οικονομικά ή αποικιακά το καθυστερημένο αυτό έθνος,
Δεύτερον, την ανάγκη για έναν αγώνα εναντίον του κλήρου και άλλων αντιδραστικών και μεσαιωνικών στοιχείων με επιρροή στις καθυστερημένες χώρες,
Τρίτον, την ανάγκη καταπολέμησης του Πανισλαμισμού και παρόμοιες τάσεις, οι οποίες προσπαθούν να συνδυάσουν το απελευθερωτικό κίνημα κατά του ευρωπαϊκού και αμερικάνικου ιμπεριαλισμού με μια προσπάθεια να ενισχύσει τις θέσεις των Χαν, των γαιοκτημόνων, των μουλάδων, κλπ.» (Λένιν, Προσχέδιο για το εθνικό και αποικιακό ζήτημα, 5 Ιουνίου 1920, η υπογράμμιση δική μας)
Αυτή είναι η πραγματική θέση του μαρξισμού απέναντι σε αντιδραστικές θρησκευτικές τάσεις. Είναι η θέση που η ΔMT υπερασπίζεται σταθερά.
Η ΔMT λέει:
- Υπεράσπιση της ενότητας του επαναστατικού λαού!
- Ενάντια στα πογκρόμ και το μίσος!
- Να αντιταχθούμε σε όλες τις διακρίσεις λόγω θρησκείας!
- Κανένας συμβιβασμός με αντιδραστικές και σκοταδιστικές τάσεις!
- Κάθε άνδρας και γυναίκα πρέπει να έχουν το δικαίωμα να κατέχει ή μη θρησκευτικές πεποιθήσεις!
- Για τον πλήρη διαχωρισμό της θρησκείας από το κράτος!
Translation: Μαρξιστική Φωνή (Greece)